BUSHE LESA NAKWATA IMBILA IYAIBELA
MUNSHIKU SHESU SHINO?

Ramon Umashankar afyelwe kulupwa lwa bena Brahmini. Munshita sha bupungwe ifikolwe fyakwe fya lemufunda ukuti wene ali ni lesa, elyo pakuti ena enga sanga bu mushilo alingile ukwikwala uwashikatala kabili no ku languluka pafya bu lesa. Ngo mupungwa, Ramon alelanguluka nga cakuti kuti asanga Lesa uwacine ukupitila mu kupepa utulubi utwalekana lekana mwi tempele lya ci Hindu.

Romani atampile ukula fwayafwaya palwakwe. Wene alicindikishe Yesu pa mulandu wa kuicefya kwakwe, lelo Romani aumfwile ukuti uyu Yesu ale itunga ukuba mwana Lesa uwaibela ukufuma kuli bonse. Kabili amwene ukuti aba Kristu abengi bamoneka ukuba no mutende uwo imyaka iingi aposele mu kulanguluka namu kushikatala tayamupele uyu mutende. Nangu cibefyo Romani ali uwaipelesha ukusanga icishinka mubusumino bwakwe ubwa ci Hindu. Lelo ilyo atambile ubunkolanya ubwalangile umweo wa kwa Kristu, umuku wa kwamba ashinikinshe ukuti Yesu aliculile kabili ali no mwenso pamo ngo muntunse. Kunuma uku wene aletontonkanya ukuti Yesu abomfeshye amaka ya bu Lesa pa kucimfye mfwa no bukali bwa kutanikwa. Nomba afililwe ukulondolola ulupanda. Apapilefye: Nga uyu Yesu apitile shani muli ubu bwafya ubwabipisha pa mulandu wa muntu umupulumushi? Ilyo Romani atwalile ukulalangulukila pa fya mfwa ya kwa Kristu ali ketwe kumutima pa kutemwa kuntu Yesu alangile. Asalile ukufuma no kusha ubusumino bwakwe ubwacindama ubwa bu bulahim (Brahim) no kupilibukila kuli Yesu, umulubushi. Mukupashanya icitemwiko ce lambo cakwa Yesu, Romani atile, "fyonse ifya shala fya ponenefye insasalile."

Uyu musepela waci Brahim asangile nanka ya cine iya bu Kristu: Yesu, umulubushi wa calo.

1. BUSUMINO NSHI BWI NGAPUSUSHA

Yesu enshila - inshila imo mpo - iya bupususho.

"Nepusukilo talili muli umbi nakalya nangu ishina limbi takuli mwisamba lya mulu ilya pelwa ku muntu." - Imilimo ya Batumwa 4:12.

Icipingo cilafunda bwino bwino ukuti bonse twaliluba mu lubembu tuli basha balubembu necilambu calubembu ni mfwa (Abena Roma 6:23). Bonse nababembuka (Abena Roma 3:23), e ico bonse bali no kufwa. Elyo Yesu eumofye- umofye uwinga tulubula ukufuma ku lubola lwa lubembu.

"Uyo onse uwa lolesha kumwana nokusumina muli wene akaba no mweo wa muyayaya no kuti nkamwimwa mu bushiku bwa kupelekesha." - Yohane 6:40.

Kwaliba fye ubusumino bumo ubwa cishinka.

"Shikulu umo, UKUTETEKELA KUMO, ulubatisho lumo." - Abena Efeso 4:5.

2. BUSHE LESA NAKWATA ILANDWE ILYA IBELA KUBENA KRISTU MUNSHITA YAMPELA?

Ee, nakwata- Ili landwe lyaba patatu lilesangwa mwibuku lya Ukusokolola 14:6-16. Ukubila kwa mbila ya bangeli batatu kwa kumanina pano no kwisa kwa cibili ukwakwa Yesu (Amabeshi 14-16).

(1) Imbila ya mungeli wa ntanshi.
"Elyo namwene malaika umbi alepupuka mukati ka mulu akwete imbila nsuma iya muyayaya iya kubila pa baikala pesonde naku luko lonse no mukowa no lulimi na bantu. Asosele ne shiwi likalamba ati; Tineni Lesa nokumupela umucinshi pakuti na isa inshita ya bupingushi pepeni uwa citile umulu ne calo na bemba no tumfuka mfuka twamenshi." - UUkusokolola 14:6-7.

Nangu ifilembelo fya mucipingo fyalangilila bwino bwino ishi mbila shitatu ishabamalaika batatu shilelangilila ukuti abantu bakwa Lesa e nkombe ishiletwala ili lyashi ku calo. Ta bale shimikila ilandwe lipya "lelo ilandwe lya muyayaya" ku calo conse, kunko shonse, kumutundu, kululimi na bantu. "Ilandwe lya muyayaya," ilyakwa Yesu limo line ilya bupusukilo lintu abantu ba pokelela "mu citetekelo" (Abena Yuda 3:16-19; 4:2; 11:1-40). Ubufundisho bumo bwine buntu Kristu umwine abilile, lilandwe limo line lintu abasambi ba shimikile pakwanshisha Kristu icalo. Ilandwe limo line ilya bililwe mumyaka iingi ya bu Kristu.

Ubufundisho bwakwa Yesu bwapene bushibantukile mumyaka ikana limo iya ishibikwa nge myaka ya mfimfi (Dark Ages), lelo ukuwalula kwa mipepele nokwesha ukuwamya imipepele mu cilonganino (Reformation) ya puswishe icilonganino. Nabantu bakwa Lesa ilelo balashimika umulumbe uyu icalo conse. No mungeli wa ntanshi alebila imbila iyi imo ine lelo alebila mu cifulo icaibela-iye calo conse-ku bantu abale ikala pali ndakayi elyo Yesu talaisa umuku wa cibili. Abo abapokelela ilandwe li baisanga na betwa ku "kutina Lesa no kumupela ululumbi" (calangilila imibele yakwe). Balange calo imibele yakwa Lesa iya kutemwa, te ku mashiwi yabo yeka iyo, lelo na mu bunte ubwa maka. Bapela uUkusokolola ubwakwensho mubili pa fintu ifyo Lesa enga cita ukupitila mu bantu abaisula mo no mupashi wakwa Kristu.

Nililali ilyo iyi mbila ya bangeli batatu ikashimikilwa ku calo conse? Ilintu akashita "Kabupingushi bwa kwa Lesa nakesa." Icisontelo 13 cilondolola ukuti Yesu atendeke umulimo wa kupingula pantanshi talaisa umuku wa cibili mumwaka wa 1844. Mu mwaka umo wine uwa 1844 Yesu aputile mupashi mubantu icalo conse ukuti ba tendeke ukushimikila imbila ya muli Ukusokolola 14.

Imbila iletwita ifwe bonse ukuti "tumupepe uyo uwalengele imyulu ne calo" Ukusokolola 14:7). Lesa ale twipusha "ukwibukisha ubushiku bwe Sabata no ku busunga no mushilo pantu munshiku mutanda shikulu alengele imyulu ne calo" (Ukufuma 20:8-11). Mu 1844 lintu Darwin ale sabankanya amatontonkanyo yakwe aya kuti ububumbo bwaishilefye palweka takwali Lesa, Lesa aleita abantu bakwe no kuba bwesha ukuti ba mupepe nga "Kabumba." Mukashita kamo kene aka abo abaleshimikila ilandwe lya Bangeli batatu basangile ukuti ubushiku bwa cine lubali e Sabata bwa shiwi lya kwa Lesa, nabene batendeke ukula busunga mu kucindika kabumba wa mulu ne calo.

(2) Imbila ya mu ngeli wa cibili.
"Kabili no mungeli walenga babili akonkelepo ati 'Nawa, nawa Babuloni Mukalamba uwanweseshe inko shonse sha benafyalo umwangashi wa cipyu cabulale lale bwakwe.'" - Ukusokolola 14:8.

Umungeli wa cibili nasoka ukuti: "Nawa ni Babuloni mu kalamba." Ukusokolola 17 ile langisha "Babuloni" - ubu Kristu bwa bufi - pamo ngo mwanakashi cilende (icakusontela 5). Wene aiminina ukupusana mu mibele no mwanakashi uwa shila untu alembwa mu Ukusokolola 12 uyo uuleiminina mu cifulo ca cilonganino ica shila ica ba Kristu. Umwanakashi uuleiminina mucifulo ca Babuloni mwanakashi uwawa uyo uwalenga inko shonse ukunwa umwangashi ukolesha uwa bulale lale bwakwe.

Umwangashi wa bufundisho ubwawa bwa lingila muli iyi misango ya ci Kristu ca bufi. Imbila ya mungeli wa cibili ile ita abantu bakwa Lesa ukukanisha ukufunda kwa bu Kristu bwa bufi.

Babuloni aiminina icinkumbaile ca buKristu bwa bufi. Aliba umwanakashi uwakutinya nganshi pantu ena afulunganya imimonekele yakwa Lesa mu misango yabipa nge yi: Lesa ngo wa cilandishi no upatikisha nangu ukuti Lesa pamo nga shikulu uushitontonkanya aliwamisha uushi nga pamfya uuli onse pa membu shakwe. Icilonganino ca bumi cilanga Lesa ne mibele yakwe yonse elyo chilange fyo ichikuku no luse lwisa pamo mu cishinka na mucine ukuti Lesa kutemwa.

Lesa aleita abantu "ukufuma mo" mu Babuloni (Ukusokolola 18:4). Ukubukana ubufundisho ubushili bwa mu cipingo elyo no kuti bakonke ukusambilisha kwa kwa Kristu.

(3) Imbila Ya Mungeli Wa Citatu.
"No mungeli wa citatu ali bakonkele no kubila ne shiwi likalamba ati, 'Ngo muntu apepa iciswango ne cimpashanya caciko no kupokelela ululembo pa mpumi yakwe napamo pa cisansa cakwe wene akanwako umwangashi wa cipyu cakwa Lesa uwaitilwa uushasankaniwe mu lukombo lwa bukali bwakwe…. Kabili tabakwete ukutusha akasuba no bushiku aba pepe ciswango ne cimpashanya caciko na bonse abapokelelo lulembo lwe shina lya ciko.' Ici cilefwaikwa ukushipikisha kwa kunakila kulubali lwa ba shila abo abomfwila amafunde ya kwa Lesa no kushala abacishinka kuli Yesu." - Ukusokolola 14:9-12.

Imbila ya mungeli wa citatu yapatula icalo conse mu mabumba yabili. Kulubali lumo kwaiminina aba Kristu ba bufi abatotela iciswango necimpashanya cakwe no kupokelela ululembo lwakwe pampumi nelyofye pa kuboko. Kulubali lumbi nako kwiminine abo abakana amaka no buteko bwa ciswango, "Abashila aba cumfwilo kumafunde ya kwa Lesa no kushala aba cishinka kuli Yesu."

Lolewsheni pakupusana kwa mabumba aya yabili aya shushanya. Abo abapokelela ululembo lwaciswango niba ngwila bulime abakonka no kulapepa ukulingana na matontonkanyo nefibelesho fya muntunse. "Abashila" balikwata ica ku beshibilako icaishibikwa bwino "kushipikisha kwa kutekanya," kumfwila kumafunde ya kwa Lesa, kabili "baikala ababusumino muli Yesu."

Panuma yaishi mbila shitatu nashisabankanya mu calo conse Yesu akesa no kwisa "sepa" aba pusushiwa:

"Kabili naloleshe, kuntanshi yandi kwa moneke ikumbi ilya buta no waikele po "apalile umwana wamuntu" ali ne cilongwe ca golide pa mutwe wakwe ne cikwakwa icatwa muminwe yakwe. Kabili namwene umungeli umbi afumine mwi tempele alebilikisha ne shiwi likalamba kuwaikele pe kumbi ati, 'bula icikwakwa cobe ulelobolola, pantu na isa inshita ya bulobololo fya pano isonde.' No waikele pe kumbi aposele icikwakwa cakwe pe sonde pali lobolwelwe." - Ukusokolola 14:14-16.

3. ICILONGANINO CAKWA KRISTU MUNSHIKU SHAMPELA

Bushe watala uku kumbwapo nangu ukutasha umu Kristu uwa kosa, ukupapa pa mipepele yakwe, bu nteka mutima bwakwe, elyo no busumino bwakwe, elyo no kufwaisha ukuba nga ena? Lesa apele iyi mbila iyaibela kuli ifwe abaleikala muli shino nshiku Ukusokolola 14. Ilandwe ili kuti lyatupela ifibelesho fimo fine.

Ngefyo tusambilile mucisambililo 25 Ukusokolola 12:17, ifi fyatulangisha umu Kristu wa munshiiku shampela pamo ngabamo abakwata icumfwilo ku mafunde yakwa Lesa elyo no kwikatilila ku bunte bwakwa Yesu." Ukusokolola 14:12 kule londolola ibumba limo line nga "Abashila abo abakwata icumfwila ku mafunde yakwa Lesa no kwikala mu citetekelo ca kwa Yesu."

Natumone mu bwipi imibile ya bena Kristu munshiku sha mpela.

(1) "Na bekatilila kubunte bwa kwa Yesu." Nangu cibe cakuti kang'umba aleta ubukali bonse pantu bali "bena baba fye aba busumino muli Kristu." Ubusumino bwabo te bwa kuipangila abene. Bupe fye ubwakufuma kuli Lesa (Abena Efeso 2:8). Icilonganino cakwa Lesa ica munshiku sha mpela cilemona Kristu bwino bwino mu misango yakwe iya cine na mucikuku ukupitila mu busumino baba nimpanda sha mupashi wa kwa Kristu uwaikala mukati kamutima.
(2) "Basunga…. Ubusumino bwakwa Yesu" (Ukusokolola 14:12). Icitetekelo Yesu akwete, icitetekelo cintu afundile, icitetekelo cintu aikele naco, ici nomba e citetekelo caisula mukati kamitima yabo. Tecishinka ceka cintu bakwata lelo bala cikonka no kucita. Kuli bene icisumino e mweo, icisumino cali suntikanya ne micitile, elyo isubuli lyasuntikanya ne cumfwilo. Be kala mu "Busumino bwakwikala na Kristu." Balisanga ukuti ubufundisho bwa mucipingo, nga kwakonkwa no kucitwa cila bushiku kukaleta ukwikala kwa bwina Kristu ubwakosa. Bena balisanga ukuti ifi fishinka fikankala ifya mucipingo filaleta ukutemwa no kuipelesha kuli Kristu uko ukusansamusha ifintu umuntu akabila no ku fwaisha mu mweo wa buntunse.
(3) Bali kwata icumfwilo ku mafunde yakwa Lesa - Amafunde ikumi. Ifunde lyamibele ya kwa Lesa. Ne ca cila pali fyonse bafwaisha ukucita ubufwayo bwakwa Lesa bonse, ikambisho lyonse. Balangilila ukutemwa Lesa wabo no kutemwa abantu bambi. Baciteci pa kukonka no kucita amalango yonse aya kwa Lesa ukubikapofye ne funde lya lenga yane iyi tutungulula mufya kupepa Lesa kabumba wesu ukupitila mu kusunge Isabata, ubushiku bwa cine lubali.
(4) Bena ba lakana imbila ye "Ilandwe lya muyayaya" kucalo conse (Ukusokolola 14:6). Ilandwe lilanda apabuta ukuti Yesu afwile pa mulandu wa membu shesu elyo atutubwike ku nindi pakuti naifwe tukwate ukupusuka nankwe. Icilonganino ca kwa Yesu camunshinta shampela cileita abantu mumbali shonse isha calo ukufumamo mu kupepa kwa lubana no kwisa ampana na Yesu mukupepa uko kwa shintilila pa cine cine ica mu cipingo.
(5) Balesunkiwa ne tontonkanyo lya mu kampampa pantu "inshita ya kulobolola na isa ico nafipisha ifya kulobolola fya pe sonde" Ukusokolola 14:15, na makana tabala sanga Kristu.
(6) Nabekatitilwa no kutumwa kwa kubombela Lesa kuntu abapela umwine. Pantu "Babuloni mukalamba nawa", balepapatila abo bonse abacili baleikalilila mu busumino ubwa lubana. "Fumeni mo muntu ali mwe bantu bandi" (Ukusokolola 18:4). Balefwaisha ukwakana ukwampana kwakupapa na Yesu elyo ne nsansa no muntu fye uuli oonse.

Ifi nafimbi po ifingi fileleta pamo imitima ya ba makana ya ba Kristu baleikala mu nshiku shampela abo abaitwa ne mbila ya bangeli batatu. Umweo wabo uwa nsansa ulebatungulula ku kuilundanya ku mutumwa Yohane ukuleta ubu bwite kuntu uli:

"Tulebila kuli iwe ifyo twamona no kumfwa pakuti naiwe wi ngatukonka. Bu cibusa bwesu bwaba na Tata pamo no mwana Yesu Kristu. Ifi twafilembela pakuti ubuseko bwenu bube ubwapwililika." - 1 Yohane 1:3-4.

Ukupitilila mu mupashi na muli ici cilonganino Yesu alekwita ukuti wise no kucimba fyonse kuli wene.

"Mupashi na Nabwinga (Icilonganino) baleti isa na uyo uuleumfwa ati "isa." Uyo onse uuli necilaka ese, na onse uulefwaya abulepo ica bupe amenshi ya mweo." - Ukusokolola 22:17.

4. UKULOBOLOLA KUBILI

Imbila yabangeli batatu yafikilishiwa lintu Yesu abwela kuno ku kusombola aba pusuka aba munkulo shonse (Ukusokolola 14:14-16). Yesu akolonganya bonse abapusuka no kubasenda ku mulu uko akwata "ififulo ifingi" (Yohane 14:1-3). Nafumyapo umupwilapo ububi bonse, amalwele ne mfwa. Abashila batampa ukulaikala umweo wa lulumbi na Kristu, mu muyayaya (Ukusokolola 21:1-4).

Yesu akalobolola pamo nababi ilyo akesa.

"Na umbi umungeli afumine mwitempele kumulu na o pamo na kwata icikwakwa icatwa. Nakabili na umbi umungeli… abilikishe ne shiwi likalamba ukwita umungeli uwali necikwakwa icatwa ati, 'ingisha icikwakwa cobe kukutungula ifisepo fya mwangashi wa pano isonde pantu nafipisha ifisabo fyaciko.' Awe umungeli aposele icikwakwa cakwe pe sonde akungwile ifisepo fya mwangashi nokufiposa mu mwakukamina umwangashi wa bukali bwakwa Lesa. Yali nyantawilwe mucakukamina umwangashi kunse ya musumba no mulopa wa fumine muca kukamina mo." - Ukusokolola 14:17-20.

Iyi ikaba ni nshita ya mpela ya bonaushi iya malanda aya kutinya, icintu icabulanda kuli Kristu pantu wene alingile ukonaula bonse abo abakana abene ukupusushiwa.

Yesu acili uwanakilila kuli iwe, talefwaya nangu umo ukonaika lelo umuntu onse ese kukulapila (2 Petro 3:9). Lintu Yesu aisa ku kusepa ifisabo fya calo, bushe iwe nimwibumba nshi ilya fisepo ukaba? Bushe iwe ukasangwa mwibumba lya fisabo ifyapya pamo nabapusuka ukufuma mi mikulo yonse? (Ukusokolola 14:13-16). Nangu bushe ukaba mwi bumba lya myangashi ya bukali bwakwa Lesa ibumba ilyaluba?

Imilandu yonse naisansamukwa bwino bwino fye. Kulubali lumo Yesu na fungulula amaboko yakwe ayalaswa ne musumali ukula kupapatila ukuti naiwe wine ube pamo na "Bashila aba cumfwilo ku mafunde ya kwa Lesa naba sunga ubusumino bwa kwa Yesu." (apakupenda 12). Nakulubali lumbi, nako kulifye amashiwi ya bantu yawe yawe abale kansana ukuti ukuba na katina ku cipingo conse nakumafunde yonse aya kwa Lesa cafye, te cikankala iyo.

Icintu bwingi icasangilwe mung'anda ya kwa Pilato iya kupingwilamo imilandu nayo yakwete ubupingushi ubwapalana no bu ilelo. Kulubali lumo kwali Yesu umushilo- ubuntunse Lesa - umuntu. Kulubali lumbi kwali Balaba, umuntu uwabulwa amaka aya kuyafwilisha umwine eka, nangu ukwafwa abo bonse abali mwibumba abali ni nte kufintu fya bulanda nganshi ifya citike. Lelo ilyo ishiwi lya kukambisha ilya kwa Pilato lyafikile pa bantu nokubepusha ukuti "Ninani uwa aba babili untu ninga mikakwila?" Amashiwi ya cintu bwingi ya bilikishe no bukali no kwasuka Pilato ati "Balaba." Nomba "calaba shani" efyo Pilato aipwishe ati, "Inga Yesu nalacita nawene shani?" Uyu wene bamwita ati Kristu Ne shiwi limo Icintu bwingi capamo cabilikishe, "Mulekeni atanikwe." Na Yesu uwa bulo mulandu atanikwe na Balaba ntalamisoka ba mukakwile aya ngo muntungwa umuntu uwakaele. (Belengeni muli Mateo 27:20-26.)

Ninani mwalasalapo ilelo, Balaba nangu Yesu? Bushe mule salapo ukukonka amano na ma sambilisho ya muntu ayo aya shayana na mafunde yakwa Lesa, aya shayana ku mbila nsuma iya kwa Yesu iya muyayaya wa pe nape? Nangu ulefwaisha uku kwata "icumfwilo ku malango ya kwa Lesa no kwikalila mu citetekelo ca kwa Yesu?" Ibukisha Yesu uwalaile ukutuma mupashi wa mushilo ukwisa pwisha ubwafya bonse buntu wa kwata, no kuposha amalwele yonse yantu wakwata no ku kulenga ube uwasansamuka mukufwaisha kobe konse.