INKAMA YA KUBA UWANSANSA

Mu mwaka wa 1943, abashilika ba nkondo abaku calo caku Japan ba kambishe imyaanda ya balwani baku America elyo naku Europe ku nkambi iyaku caalo caku China mu ciputulwa ca Shantung. Baali nokushipikisha imyeshi iingi iya buumba iyaku cushiwa mu mano iya kwikala mucintubwingi elyo no kutina. Ubuntunse bwa pumene ubukali bwa kuliileko ukupusana ukushalingile kwalikulileko.

Lelo umuntu umo alilondolwele kuli umo uwaba fuungwa ati "ukwabula ukutwishika umuntu uufwaikwa sana kabili uwa cindikwa sana elyo no kutemwikwa mu nkambi" - Eric Liddell, umubomfi we landwe lyakwa Lesa ukufuma ku Scotland.

Cilende uwaku Russia uwali munkambi aishile ibukisha ukutila ni Liddell fye ewacitile icili coonse kuli wene ukwabula ukulipilwa mu nshila iishili ya ndalama. Ilyo uyu mwanakashi aishile umuku wa kubalilapo munkambi, eka ninshi nabantu bonse nabamutaluka, amupangile apakubika ifiintu. Umbi umufungwa na o aibukishe ati, "Alikwete, umusango awansansa uwakupwishishamo ubukali". Pa kulongana kumo ukwabukali ukwaba fungwa, boonse balefwaisha ukutila umuntu umo acitepo cimo pa bana imisepela abale sangwa mu bwafya. Liddell a ishile no bwasuko. Apekenye ifyangalo, ifya kubasa basa, ukusambilila kwa baice, elyo no kulaba na baice aba munshita yabushiku.

Liddell aishile cimfya mu fyangalo fya kubutauka ifyali mu mwaka wa 1924 uko bamulambwile icilambu ca saabu mu kubutuka kwa tamfu ya myanda ine. (400 metres). Lelo na mu ncende umo aleikala ailangishe ukuba kacimfya mu lubilo lwa bwina Kristu, ukuba umuntu uwa fwaikwa mubafungwa boonse abamucalo coonse. Cinshi calengele ukuti abe uwaibela? Kuti wasanga inkama yakwe ne nshita ya 6 koloko, cila lucelo. Iyi enshita ilyo ale endela pa tukondo mumutalalila ukupitila abanankwe abali mutulo, aikala pa cintamba no kwasha ilampi ukusanikila pakatabo kakwe elyo ne cipingo. Eric Liddell cila bushiku afwaishe icikuuku elyo namaka mubunonshi bwe shiwi lyakwa Lesa.

1. ICITABO ICAKUTUNGULULA KU BWIKASHI BWA MWINA KRISTU

Icipingo calembelwe nge citabo cakutungulula ku mwina Kristu. Caisulamo amalyashi aya bantu abaliko pamo nga ifwe bene abo abapitile mu bwafya ngefyo tupitamo cila bushiku. Ukwamba ukwishiba abantu bamu cipingo - insansa no bulanda bwabo, amafya yabo elyo no kushuka kwabo fila twafwilisha ukukula nga abena Kristu.

Shimalumbo Dabida apalanya ukushintilila kwesu ukwa cilabushiku peshiwi lyakwa Lesa kulubuto ulwabyata fye panono (ulubuto lwa kuli tochi).

"Icebo cenu ni nyali kumakasa yandi kabili lubuto kunshila yandi." - Amalumbo 119:105. (Amalembelo yonse muli ici citabo yafumine mu cipingo cipya ica fyalo fyonse (NIV) kanofye apo balembele icitabo cimbi).

Ukusanikilwa uko tukwata cilabushiku ukufuma kucipingo kulabika apa buta ifintu ifyo tufwile twakwata mu myeo yesu elyo ne fikomo ifya kukula mumupashi. No kucilapo, icipingo citulangisha Yesu, ulubuto lwa calo. Ubumi bupanga fye ica mano nga cakuti Yesu alesanikilapo.

2. ICIBUSA ICIPILIBULA IMIBELE

Kristu afwaya icipingo ukuba icituntulu kuli iwe pamo fye nga kalata yobe ukufuma ku munobe.

"Nshamwite abasha kabili ico umusha taishiba ifyo shikulu wakwe acita: lelo namwita abanandi, ico namulenga mwishibe fyonse ifyo naumfwile kuli Tata." - Yohane 15:15.

Yesu atufwaila icacila pali fyonse. Ishiwi lakwe lituleta mukati ka cishilwa: abo abacetekelwa abo umwine eka afundisha.

"Ifi fintu nalanda kuli imwe, ukuti mukabe no mutende muli ine. Pano isonde mumono buchushi, lelo tekeni imitima. Ine nincimfya aba pano isonde." - Yohane 16:33.

Pakutila tusange uyu mutende, ici cibusa ica chingililwa na Kristu, tufwile ukubelenga amakalata atutumina. Efyo icipingo caba: ukulembelwa ukufuma kumulu. Wilaleka amakalata ayo ukwabula ukwisula. Ilyashi lya kupilibuka ilyo ulefwaya lisangwa mwishiwi. Ubunte bumo ubwa mulimo wa cipingo: "Nalefwaya ubwafwilisho, elyo nabusangile muli Yesu. Ukufwaya konse kwalipelwe, insala ya kumubili yali kushiwe; Icipingo kuli ine busokololo bwakwa Kristu. Nalisumina muli Yesu pantu aba kuli ine umupusushi wa bu Lesa. Nalisumina mu cipingo pantu nacisanga ukuba ishiwi lyakwa Lesa kumubili wandi." (The Ministry of Healing, p. 461)

3. IFIKOMO IFYA KWIKALILILA MU CIPINGO ELYO NA MUMAFUNDE IKUMI

Ukulolekesha pamafunde ikumi kuti catwafwilisha ukumfwikisha umulandu aya mafunde elyo ne cipingo mufula wakwikala bwino.

Amafunde yayakanika pafiputulwa fibili. Ayakubalilapo yane yalondolola icumfwano cesu kuli Lesa, elyo ayakushalikisha mutanda yalondolola icumfwano cesu ku bantu bambi. Yasangwa mu Ukufuma 20:3-17.

Ayakubalilapo yabili yatantika icumfwano cesu kuli Lesa naku mipepele yakwe.

I. "Wilaba na milungu imbi pa cinso candi."

II. "Wilacita cabaswa, icipasho ca cintu conse ca mu mulu ku mulu , nangu ca mucalo pa nshi, nangu ca mu menshi mwi samba lya calo: wilafishinshimuna..."

Amafunde ya citatu na cine yatulanga bucibusa bwesu kwishina lyakwa Lesa elyo nakubushiku bwakwe ubwa mushilo.

III. "Wilalumbula apafye ishina lakwa Yehoba Lesa obe...."

IV. "Akwibukisho bushiku bwe Sabata kukubushisha, inshiku mutanda ule bomba nokucitamo umulimo obe onse; lelo ubushiku ubwalenga cine lubali li Sabata lyakwa Yehoba Lesa obe..."

Amafunde ya Cisano na cenelubali yakoselesha icumfwano camu ndupwa.

V. "Ulecindika wiso na noko..."

VI. "Wila cita bucende."

Amafunde mutanda, cine konse konse, pabula elyo ne kumi yatulangilila mukumfwana kwa mikalila yesu.

VII. "Wilatala misoka."

VIII. "Wilaiba."

IX. "Wilashinina mubiyo ubunte bwabufi."

X. "Wilakumbwa ng'anda ya mubiyo, wilakumbwa mukamubiyo, nangu mubomfi wakwe umwaume, nangu nicishiko wakwe nangu ni ng'ombe yakwe... nangu conse ica mubiyo."

Amafunde ikumi yalondolola icumfwano cesu kuli Lesa elyo naku bantu bambi. Fishiko ifya bumi bwa mwina Kristu.

4. IFYO YESU ALANDILE PALWA MAFUNDE IKUMI

Ubushiku bumo ilyo Yesu alefunda, umulumendo amubutukile no kwipusha, "Mwe kasambilisha, bushe ncite icisuma nshi ukuti mbe no mweo wa muyayaya?" (Mateo 19:16). Kristu amwene ukutila ale lwishikana no bwafya bwa ndalama elyo amwebele ukupela ifya bunonshi bwakwe elyo "nokusunga amafunde" (verse 17).

Uyu mulumendo ayeseshe ukupituluka mu bwafya Kristu asangile muli wene no kwipusha ifunde iyo Yesu alelandapo. Yesu apitwilike muli yamo pa ya mafunde ikumi (apakubelenga pa 18, 19).

Mukulekelesha, uyu mulumendo kateka umukalamba, apilibwike no kuya uwabulanda (apakubelenga pa 20-22). Mu matontonkanyo yakwe alisumine pafya mafunde ikumi, lelo afililwe ukumfwila umupashi we funde pakukana sha ubumi bwakwe ubwa kuitemwa.

Amafunde ikumi yatulanga umupaka apo icumfwano cesu na Lesa, elyo na umo nomunankwe, cinga kula. Yesu asontelele ku cumfwilo nge nshila ya ku nsansa ishituntulu.

"Nga mwabaka amafunde yandi; mwakulaikala mu kutemwa kwandi; ifyo ine nabaka amafunde yakwa Tata, nokwikala mukutemwa kwakwe. Ifi fintu nalanda kuli imwe, ukuti ukusansamuka kwandi kube muli imwe, no kusansamuka kwenu kufishiwepo." - Yohane 15:10, 11.

5. IFIKOMO FYA KU BUUMI UBWA NSANSA

Icitabo ca Lukala Milandu ninsebo shakwa Solomoni mukufwaya insansa. Alemba pafyakufwaisha kwa nsansa mu bunonshi bwa calo: Amayanda ya cipapwa, amabala ya filimwa ayatwalisha, amabala ya misalu ayasuma, elyo namabala ya fitwalo. Afushishe ababomfi. Aisangilwe uwashingulukwa ne fintu fyonse ifyo umuntu enga kabila lelo insansa sha musengawike, elyo alembele:

"Lelo ilyo nayalukile ku milimo yonse iyacitile iminwe yandi naku kucucutika uko nacucutike ku kucita, moneni, conse mupu kabili kufuluko mwela. Takuli icafwa kantu mwi samba lya kasuba." - Lukala Milandu 2:11.

Solomoni apilibukile mukufwaya ifya ku isekesha ifya mu calwe ici mu kusubila ukusanga insansa. Atampile ukunwa umwangashi, ukufwaya abanakashi, elyo no lwimbo. Mukusondwelela:

"Fya fye, fya fye! Fyonse fi fya fye!" - Lukala milandu 12:8.

Solomoni panshita imo alyumfwile elyo no kumona ukutila shikulu musuma. Ilyo alepalanya ubumi bwakwe ubwamunshiku shakwa mbilapo mu cumfwilo ku bumi ubwa kuilekelesha mukufwaisha insansa mu fintu fya bupulumushi, ubupingushi bwakwe bwali:

"Ukusupula kwa mulandu onse; fyonse nafyumfwika. Bela Lesa akatina, baka amafunde yakwe; pantu ici e ca buntunse bonse." - Lukala Milandu 12:13.

Solomoni atontonkenye kuti asanga inshila iyipi iya ku nsansa mu bumi ubwalubana. Kumpela ya mweo wakwe, mu buntunse bwakwe, asumine icilubo cakwe. Ukupususha bambi ukufuma kucilubo cimo cine, alembele,

"...lelo uubaka amafunde alipalwa." - Amapinda 29:18.

6. AMAFUNDE IKUMI

Mu cipingo cipya, Yakobo asosele:

"Pantu untu abaka amalango yonse, lelo aipununa muli limo, abo wa mulandu kuli yonse. Pantu uwatile, wilacita bucende, atile ne ci, wilatalala misoka. Nomba nga taucita bucende lelo watale misoka, ninshi wabe mpulamafunde. Soseni, kabili citeni, nga bantu abali nokupingulwa kwi funde lya buntungwa." - Yakobo 2:10-12.

Charles Spurgen, kashimikila uwamaka uwa mucilonganino ca Baptist mu myaka yapita, atile: Ifunde lyakwa Lesa lya mushilo, lya kumulu, lya lipwililika.... Takwaba ukukambisha ukwingi, takuli nangu cimo icingaba icinono, teti mu cipalanye lelo ukupwililika kwaiko kumwenesha fye apabuta ukuti lya mushilo.

Yohane Wesley, umo pa bantu bantanshi mu kusanga icilonganino ca Methodist alembele ifi pa muyayaya we funde: "Ifunde lyakwa Lesa ilisangwa mumafunde ikumi-Kristu tafumushe po... iciputulwa conse ica ili funde cifwile uku twalilila pofye ukusungwa kumuntu uli onse elyo na kunkulo shonse." - Sermons, Vol. 1, pp. 221, 222.

Billy Graham, katanda we landwe uwa lukuta lwa evangelical uwaishibikwa kabili uwacindikwa nga nshi, amafunde ikumi ali yasansabika icakuti alilemba ne citabo pabukankala bwa mafunde ku mwina Kristu.

7. AMAKA YAKUMFWILA

Icipingo elyo na mafunde ikumi taficinja, tafifumishiwapo, fikomo ifya kututwala ku bumi bwa nsansa. Lelo imitima icili mu bulwi. Nakulu bantu umo acibikile muli iyi nshila: "Nalisumina amafunde ikumi yacili yalebomba, ndelanda icishinka ukutila ukuyasunga citwala kunsansa. Nalyesha namaka yonse ukuyasunga, lelo ndafilwa. Mukumona kwandi, tapali nangu umo uwinga sunga amafunde umwipwilapo."

Umubela wa buntunse wakwesha ukwikala ubumi ubwa cumfwila kuma funde yakwa Lesa. Lelo mukwasuka kukwesha uku, ukubwekeshapo inshita ishingi mumutima wamuntu umubembu kufuma ubwasuko ubwaku nashiwa, "teeti ng'umfwile!" ninshi? Pamulandu:

"Pantu umutima uwangwa uwangwa bumubili bulwani kuli Lesa; taucimba ku mbela ya kwa Lesa, kabili tawingacimbako iyo." - Abena Roma 8:7.

Bushe kanshi ninshi amafunde ikumi yabelako?

"Pakuti ku menso yakwe umuntunse nangu umo takalungamikilwe kukubombe fisosa Amalango. Amalango e yalengo kwishibo lubembu." - Abena Roma 3:20.

Umulimo we funde kututungulula mu kwiluka ukuti tuli babembu aba bula ne subilo abalefwaya umupusushi.

"Eico Amalango yali kafundisha wesu ukufika nakuli Kristu, ukuti tulungamikilwe kukutetekela." - Abena Galatia 3:24.

Yesu e bwasuko! Nga cakuti twasangwa pa makasa yakwa Yesu mukupelelwa ukwapwililika, mucitetekelo kuti twapokelela ukwelelwa kwa mpulumushi shesu elyo na maka ukufuma kuli wene pakusunga amafunde yakwe.

8. ICUMFWILO CAKUTEMWA KU MAFUNDE YAKWE IKUMI

Yesu atweba ukutila icimfwilo cifuma mukutemwa:

"Nga mwantemwa kuti mwabaka amafunde yandi." - Yohane 14:15.

Nga twali mutemwa Lesa, tukomfwila amafunde yane ayakubalilapo ayalondolola ukumfwana kwesu kuli Lesa; elyo nga twalitemwa abantu, tukomfwila amafunde mutanda ayakushalikisha, ayalondolola ukumfwana kwesu nabantu bambi.

Umuntu utobaula amafunde ikumi alabembuka.

"Onse ucito lubembu ninshi acita nobupulumushi, kabili ulubembu bupulumushi." - 1 Yohane 3:4.

Lelo twatotela Lesa, twalikwata umupusushi uwaishile pano isonde nokufwa, atutubwike elyo nomba acili uwamweo pa mulimo umo:

"Kabili mwaishibo kuti wene amoneke ukuti asende imembu. Muli wene ulubembu tamwaba." - iciputulwa 5.

Umupusushi wesu alelela elyo no kufumya ukubembuka kwesu (1 Yohane 1:9). Elyo kabili alitulaya ukutupela ukutemwa kwakwe, ukutemwa kwa muti ku bumi ubwa kuitemwa kabili ubwa bupulumushi.

"LESA AITILILA UKUTEMWA KWAKWE MUMITIMA YESU ukupitila mu mupashi wa mushilo, uwapelwe kuli ifwe." - Abena Roma 5:5.

Tatwakwata amaka fwe bene ayakubaka Amafunde yakwa Lesa. Ukutemwa kwakwa Lesa kwaitililwe... mumitima yesu esubilo fye lyesu.

9. UKUSENAMINA KWAKWA LESA ELYO NE CUMFWILO KU MALANGO

Ubupususho cabupe. Teti tucibombele. Kuti twa cipokelela fye kucitetekelo. Tupokelela ukusangululwa (ukwiminina aba kaele na Lesa) nge cabupe, ukupitila fye mu citetekelo pa mulandu wa kusenamina kwa kwa Lesa.

"Pantu nikukusenamina mwapusukila, pa kutetekela, kabili te cintu cafuma kuli imwe, CABUPE CAKWA LESA; tacafuma mu milimo, pakuti umuntu tengatakisha." - Abena Efese 2:8.

Teti tubake amafunde mu milimo yesu iyakwesha. Teti tubake amafunde pakuti tukapusuke. Lelo ilyo twaisa kuli Yesu mucitetekelo elyo na mukuitula, elyo twapusushiwa, ukutemwa kwakwe kwisusha imitima yesu (Abena Roma 5:5).

Paulo akomaila mukupelelwa kwa maka yamuntu no kutila "tatuli bena malango" nge nshila ya bupususho, lelo tuli "abena kusenaminwa."

"Bushe tubembuke ico tatuli bena malango, lelo abena kusenamina? Nakalya!" - Abena Roma 6:15.

Cinshi? Pa mulandu wakuti umutima uwa koseleshiwa no kutemwa upanga umweo wa kutemwa kwa cumfwila! (Abena Roma 13:10). Ukutemwa Kristu kumumfwila:

"Ukwete amafunde yandi no kuyabaka, wene ninshi e wantemwa!" - Yohane 14:21.

Eric Liddell alicilangishe ukuti na munshita iya pelwa uwasumina uwaibishiwa mumaka yakwa Lesa kuti aikala umweo uwaikushiwa, uwacumfwilo. Liddell alangishe ukusenamina kwa ku cimfya munshita yakumanama elyo no mwenso. Icitemwiko cakumfwana na Kristu ca mupele amaka na mupashi wa mushilo, nokumulenga ukukwanisha.

"Ubulungami bufwaikwa ubwa malango" (Abena Roma 8:1-4). Ukumfwana kwa kutemwa no watanikwe elyo no mupusushi uwabukile kuti kwaleta kulya kupwililika kwa mweo.

Bushe walisanga iyi nkama we mwine weka? Ukutemwa kwakwa Yesu pali iwe kwalengele ukuti apele umweo wakwe pa mpulumushi shobe. Naipelesha uku pela amaka ku kumfwana konse fye no kutemwa kwakwe elyo "amulenge ukuti mupwililile mufisuma fyonse kukucito kufwaya kwakwe" (Aba Hebere 13:21). Ukwasuka kobe kuleti shani?