KUTI TWA CETEKELA ICIPINGO

Utupondo tulya utwaishibikwa sana atwabunshishe icibwato cabena Bulaya icaleitwa Bounti baikele pa cilila ca Pitcairn mulibemba wa Pacific kukapinda katali. Muli ilibumba mwali abangeleshi abaume cine lubali, abaume mutanda nabanakashi ikumi abaku Tahiti, elyo nomukashana uwamyaka ikumi limo naisano. Umo awamuli aba abantu asangile inshila yakukumba ubwalwa, mu nshita iyinono abantu basambilile bucakolwa elyo ba tampile ukulalwa.

Panshita inono bonse ababantu balifwile pashelefye umo. Uyuwine muntu, Alexander Smith, asangile icipingo mumbokoshi iyo bayabwile mucibwato. Atampile ukubelenga nokusambilisha abantu ifyo alebelenga. Muli iyiyine shinta, umweo wakwe walipilibwike, elyo nakumpela nemweo yabantu pacilila nayo yalipilibwike.

Akakacilila takaishibikwe ku calo conse mpaka elyo Topaz ubwato bwa bena America bwafikileko mumwaka wa 1808. Ilyo aba bantu baishile basangile abantu ba pacilila baleikala bwino abakankala ukwabula ubwalwa, ififungo kabili ukwabula imisoka. Icipingo calipilibwile ici cilila ukufuma ku gehena ukuba icilila ngefyo Lesa afwaya icalo ukuba. Nalelo line icicilila efyo caba.

Bushe Lesa na nomba alalanda na bantu ukupitilila mu cipingo? Ca cine acili aletwalilila muli iyi yine nshila. Ili line ndelemba, ninkwata icipepala icaumo uwabantu abalesambilila icipingo. Pesamba alembele ati 'Ndi mucifungo, ndelolela ukwipaiwa, bampingula ukwipaiwa pamulandu untu nacita. Ilyo nshali shilatampa ukusambilila icipingo, nail uwaluba, nomba ninkwata ubucetekelo, ninsanga nokutemwa. Mucipingo mwaliba amaka ayakupapa ayanga pilibula umuntu. Elyo abantu batampa ukusambilila nokukonka icipingo, imyeo yabo ilapilibuka munshila iyakupapa.

1. IFYO LESA ALANDA NEFWE UKUPITILA MUCIPINGO

Panuma Lesa abumbile Adamu na Eva, abantu bantashi, Lesa alelanda nabo icinso necinso. Lelo lintu Lesa abatandalile panuma nabolungana, cinshi Adamu na Eva bacitile?

"Nomba ilyo baumfwile ulushindo lwa kwa Yehova Lesa aleenda mwi bala ilyo akasuba kafukile, epa kufisama uyo muntu no mukashi mufimuti fya mwibala." - Ukutendeka 3:8.

Ubupulumushi bwalengela ukuti Lesa elalanda nabantu icinso ne cinso.
Panuma yakulungana, ninshila nshi intu Lesa alelanda nabantu?

"Pantu shikulu Yehova uwamushilo tacita akantu nelyo kamo, kano abala asokolola inkama kubabomfyi bakwe bakasesema." - Amosi 3:7.

Lesa alisokolola ifyankama pamulandu wamweo wamuntu. Ukupitila muli bakasesema, Lesa alisokolola ifya nkama yamyeo yesu ukupitila mu nsoselo namalembo yabakasesema.

2. NIBANANI BALEMBELE ICIPINGO?

Bakasesema ebaletele imbila mukushimika namalembelo, balembele ilyo bali nomweo, elyo bafwile, amalembelo yali shele. Imbila shaba kasesema bashibikile pamo ukupitilila mu butungulushi bwa kwa Lesa no ku panga icipingo.

Bushe ayamalembelo kuti twaya cetekela?

"Ufwile ukwishibila ici, ica kutila ukusesema konse ukwalembwa, takwaba ukwa kuiila. Ubusesemo tabwafumine ku bufwayo bwa muntu, lelo abantu balandile na Lesa namupashi ewa batungulwile." - 2 Petro 1:20, 21.

Abalembele icipingo batungulwilwe na mupashi wa mushilo, uyo uwabaputilemo. Icipingo citabo cakwa Lesa. Lesa ali isokolola mu cipingo nokusokolola ifyo Lesa afwaya abantu ukuba nokucita. Cilangilila ifyo Lesa ali no kusokolola ifya kuntanshi, nokutweba ifyo ububi bukapwishiwa nokuleta umutende pa calo.

Bushe icipingo coonse nimbila yakwa Lesa?

"Amalembelo yonse yantu yaputwamo kuli Lesa, kabili yaba ne ncito ku kufunda, ku kwebaula, ukulungika, ukusambilisha ubololoke ukuti umuntu wakwa Lesa abe uwapwililika, uwaba waiteyanya kuku cita imilimo isuma." - 2 Timote 3:16, 17.

Icipingo camushilo cilatukumya "bonse" munshila iya kupapa, pantu cintu "caputwamo" na Lesa, icitabo icapalwa kabili icakwa Lesa umwine. Bakasesema balelanga ifyo bamwene nokumfwa kuli Lesa. Onse ulefwaya ukwishiba ifya buntunse, afwile ukubelenga Icipingo icamushilo. Ukubelenga Icipingo kupilibula umweo wamuntu. Lyonse ilyo Icipingo cabelengwa mukuicefya, cileta icibote mumweo wamuntu.

Umupashi umo wine uwatangilile bakasesema ukulemba Icipingo, ukalenga ubufundisho bwa cipingo nembila yabamo ipilibule umweo obe nga cakuti wasuminisha mupashi ukwisa muntu uli ilyo lyonse ulebelenga icipingo.

3. UBWAMPANO BWA CIPINGO

Icipingo fitabo ifingi 66 ifyabikwa pamo. Ifitabo 39 ifyaba mu cipingo cakale fyalembelwe ukufuma mu mwaka wa 1450 BC ukufika mu 400 BC, elyo ifitabo 27 fya mucipingo cipya fyalembelwe ukufuma mu AD 50 ukufika AD 100.

Moses kasesema ewalembele ifitabo fisano ifyantanshi mu cipingo elyo umwaka wa 1400 BC taulapwa. Umusambashi Yohane alembele icitabo caku shalikisha mu cipingo, Ukusokolola mumwaka wa AD 95. Pamyaka umwanda umo namakana yasano cabulile ukulembwa icipingo, bakalemba amakumi yatatu nacine konse konse abatungulwilwe na Lesa nabo bali bulilemo ulubali mu kulemba Icipingo. Aba bantu bali abapusana, bambi bali bashimilimo, bambi bakakumba, abalondo besabi, abashilika, bashinganga, bakashimikila, ishamfumu nabantu abalifye abalanda bene bene. Baleikala munkulo nemitontonkanisho iya pusana.

Lelo icintu icakupapisha nici: Ilyo ifitabo fyonse 66 nama capita 1,189 ayo ayapanga ama verse 31,173 bayaletele pamo, yali ampana pamo mumbila yintu Icipingo cibila. Utale utontonkanye nga kwaishile umuntu uwa ku mu tandalila, lilya fye aingila, abika itafwali ilya ibela panshi munganda ukwabula ukulanda nelyo kamo. Panuma nabambi amakumi yane nabo bakonkapo balebika amatafwali ayalembwapo ama nambala.

Lilya uwakushalikisha aya, elyo wasanga ati aya matafwali yapanga icilubi icisuma. Elyo panuma waumfwa ati abantu ababumbile ici cilubi tabaishibana kabili tabatala abakumanapo, bafumine ku South America, China, Russia, Africa nencende shimbi ishapusana, Kuti watontonkanya shani? Nalimo kuti watila kwali umuntu umo uwa bumbile ici cilubi elyo aputaula mufipandwa ifyakumanina no kupela aba bantu ukuti bakabumbe icilubi nakabili. Umuntu umo ewapekenye ici cintu, noyu muntu ni Lesa. Amalembelo yamu cipingo yalangafye apabuta ati nelyo abalembele bantunse, ni Lesa e wale batungula nokubaputa mo umupashi wamushilo.

4. KUTI WACETEKELA ICIPINGO

(1) Icipingo casungwa munshila iyakupapa. Ifipabi atemwa amapepala yantashi ayo cipingo calembelwepo balelembafye kuminwe, ninshi amashiwi yakulembelako takwali. Abalembele icipingo balelembafye kuminwe noku sabankanya ifi fine fitabo. Nalelo line fimo ififitabo nembali shaififine fitabo epo ficili panuma yamyaka iingi. Mumwaka wa 1947, balisangile amelembo ya cipingo cakale mululimi lwa ci Hebere, aya malembo yalembelwe imyaka ili 150 - 200 elyo Yesu talati afyalwe. Cakupapa pakusanga ati ifitabo ifyakale ifili imyaka amakana yabili tafipusene ne cipingo ico tulebomfya ilelo. Ici cilelanga ifyo ishiwi lyakwe Lesa lyamaka.

Abasambi balembele Icipingo cipya nga makalata yantu balelembela ku filonganino ifya tendeke lilya Yesu bamutanike nokufika lilya atutubwike. Pali lelo, ifitabo imyanda ine namakana yasano aya malembelo balayalangisha mufikulwa mulya balangishe fintu ifyakale ku bulaya. Fimbi fi fitabo papita imyaka amakana yabili apo fyalembelwe. Ngatwapalanya ifi fitabo ne cipingo cipya ilelo, kuti twasanga ati tapali bupusano iyo. Lelo, Icipingo nelyo imbali sha cipingo calipilibulwa mundimi amakana yabili namakumi mutanda. E citabo ico abantu bashita sana mucalo. Imintapendwa umwanda umo namakumi yasano aya cipingo nangu imbali sha cipingo yalashitwa cila mwaka.

(2) Ifyo icipingo calembwa elyo nabu cishinka bwa ciko fyakupapa. Abengi balya abemba ifyakale balishininkisha ukuti icipingo ca cishinka. Balya basambilila ifyakale, balisanga amaseleti na mabwe apaba amashina nefifulo ifisangwafye mu cipingo. Ngatwati tumone, mu kutendeka 11:31, Abramu nabanganda yakwe "bafumine nabo mu Uri wabakaldi nokuya ku calo ca kanaani." Pamulandu wa kuti icipingo ecalandafye pa musumba wa Uri, bambi abantu abasambilila batila takwali umusumba wa Uri. Lelo balya bantu balisangile I Timpele mu Irag umwali ilibwe apo basangile ishina lya Uri lyalembelwe. Panuma abantu basangile ifyo Uri wali musumba ukalamba ukwali namakwebo. Lelo mukupita kwanshita, uyu musumba bali ulabile paka elyo balya abemba ukufwaya ifintu fya kale baishile shininkisha ukuti uyu musumba wa Uri eko wali. Uri musumba umo ushininkisha ifyo icipingo cilande cishinka.

(3) Ifintu ifingi ifyo icipingo casobele fyali citika, ici kuti calenga ukuti tusumine ati icipingo cisosa icishinka. Icipingo calisobela ifintu ifingi ifyo ifya citikila munkulo yesu. Tukasambilila ubu busesemo bwa ku papa mu fisambililo fili kuntashi.

5. IFYO WINGOFWIKINSHA ICIPINGO

Lyonse ilyo ulebelenga imbila nsuma iya cipingo, ufwile ukwibukisha ifi:

(1) Sambilila Icipingo mukuicefya mu mapepo, Ilyo lyonse ilyo waipela mwipepo ilyo ulesambilila ishiwi lyakwe Lesa, ulelanda na Yesu (Yohane 16:13-14).

(2) Belenga Icipingo cila bushiku. Ukusambilila icipingo lyonse cilasumbula imweo yesu, ici lenga ifwe ukulanda na Lesa (Abena Roma 1:16).

(3) Ilyo lyonse ilyo ulebelenga icipingo, leka icipingo ciyilondolole icine. Wipushe: Cinshi uwalemba icipingo apilibwile? Nga twaishiba ifyo amelembo yapilibula, kuti twasanga amalembelo yatutungulula na nomba line.

(4) Sambilila icipingo ukupitila kufyo umutwe wa cisambililo ulelanda. Palanya amalembelo ku malambelo yambi. Yesu alibomfeshe iyi nshila pakutulango kuti mulubushi.

"Ukutampilafye kuli Mose nabakasesema bonse, alilandile ifyo icipingo camusobele." - Luka 24:27.

Ngatwabika pamo fyonse ifyo icipingo casosa, kuti twaishiba bwino ifyo amalembelo yalanda.

(5) Sambilila icipingo ukuti ukwate amaka yakwenda na Yesu. Ishiwi lyakwa Lesa lyaba ngolupanga ulwatwila kubili kubili (Aba Hebere 4:12). Lyali cila pamalembo yalembwa, ninkwela ya kwansha amatunko yonse.

(6) Kutika lintu Lesa alelanda nobe ukupitila mu malembelo yakwe. Umuntu onse ufwaya ukwishiba icishinka ukufuma mu cipingo, afwile ukula konka ifyo icipingo cilanda. (Yohane 7:17), tefintu umuntu atontonkanya atemwa ifyo ifilonganino fimbi fi fundisha.

6. ICIPINGO KUTI CAPILIBULA UMWEO OBE

"Ukulondola ifyebo fyakwa Lesa kuleta ulubuto, kulenga abapelwa amano ukwiluka." - Amalumbo 119:130.

Ukusambilila icipingo cikosha "ubwishibilo" cipela amaka akwansha imisango iya bipa, nokulenga ukukula mubupanda, mumano, mumisango iyisuma na mu mupashi.

Icipingo cikata kampingu nokulonda no mutima. Cipita mumfyalwa yamuntu, ukutemwa, icupo nenganda, ubufyashi ne mfwa. Cilondapa ifilonda fya bucushi, ubupulumushi nefyo buleta panuma. Ishiwi lyakwa Lesa telya muntu umo, inkulo imo, umutundu umo nangu imbela imo. Nangu lyalembelwe kukabanga, likumafye abantu bonse umo babela. Liya kuba busu naba kankala. Abana banono balitemwa imilumbe iyi suma iyabamo. Impalume shalembwamo shilakoselesha abapungwe. Abelwele, abankumba bulili, nabakalamba balasangamo icubo nobucetekelo bwa bwikashi busuma.

Pantu Lesa abombela ukupitila mu cipingo, calikwata amaka ayakalamba. Cilanasha imitima iyabula kampingu, ukuinasha nokubikamo ukutemwa. Twalimonapo icipingo ukupilibula intala misoka nangu kapepa we bange ukuba kashimikila uwamaka. Twalimonapo umuntu uwa bufi nabukabepa apilibuka ukuba kafundisha uwacine uwa ololoka. Twalimonapo icipingo ukufumya umuntu kukufwaya ukuikulika nokumupela intendekelo iyipya mubumi bwakwe. Icipingo cileta ukutemwa paba lwani. Cilenga abacilumba ukuicefya nabakaso ukuba bakapekape. Icipingo cilatukosha mubunake bwesu, cilatu sansamusha ilyo twanashiwa, ukututalalika ilyo tuli nobulanda, ukututungulula ilyo tuletwishika, nokutukoselesha ilyo twanashiwa. Citulangilila ifya kwikala ukwabula umwenso elyo nokufwa ukwabula ukutina.

Icitabo cakwa Lesa, icipingo, kuti capilibula umweo wenu. Mukamona ifyo cilesokololwa lintu mwatwalilila ukusambilila aya masambililo yakusanga ubutungulushi.

Cinshi batulembele icipingo? Yesu ayasuka ati:

"Lelo ifi fyalembwa (ifishinka fyamu cipingo) ukuti musumine ati Yesu Kristu emwana wakwa Lesa, nokuti mube no mweo mwishina lyakwe ngamwacetekela." - Yohane 20:31.

Tufwile twabelesha icipingo pantu emo wingasanga ifishinka ifisokolola Yesu Kristu kabili kuti twasanga umweo wamuyaya mwishina lyakwe. Ngaatwalolesha pali Yesu ukupitila mu cipingo, kuti twapilibuka nokuba ngawene. Cinshi teti utampile ukasanga amaka yakwa Lesa ukupitila mumalembelo yakwe aya ayakakulenga ukuba nga Yesu?