HENA INGA NDACIJANA CIKOMBELO
CA LEZA SUNU?

Leza muzyiindi zyinji wapa milumbe iiyandika mumisela yoonse: Wakapa kuli Adamu a Eva imulumbe wakubagwasya iciindi cinyonyoono nocaka boola aku nyonyoona nyika, mulumbe wakapegwa kunyika izambangulwe kiitaninga boola, milumbe kubana ba Israeli yakapegwa ibulelo bwa Assyria naa ibwa Babuloni kabutana ba saala. Jesu awalo wakaboola munyika a mulumbe wakali kuyandika kubantu bakali kupona ciindi eciya,;alimwi Leza watuma mulumbe kulindiswe notupona mazuba aano. Mu Bbuku lya Cizubuluzyo, cipati ca 12 aca 14, tulajana mulumbe Leza ngwaapa iwa mazuba aano. Mu ciiyo eeci, amu ciiyo citobela, tula bona ooyu mulumbe mboubede.

1. ICIKOMBELO CAKA IMIKWA A JESU

Ibuumi bwa Jesu aku yiisya kwakwe kwakaleta lukamantano a kweendelana mucikombelo caba ma Apostolo Jesu ncaa kaimika. Bama Apostolo bakali kweendelana mu buumi bwabo a Jesu. Imu Postolo Paulu waka elanya ibuumi obu mbuli lukwatanom wati:
"Ndakamusyomezya ku mwaalumi omwe, ooyu uli ngu Klistu, ikutegwa ndikamupe eeci cikombelo kacili mu ciimo ca nakalind." - 2 Ba-Kolinto 11:2.

Mu muzeezo wa Paulu, icikombelo cabana Klistu, ciitwa kuti mukaintu ulikabotu, nabwiinga wa Klistu. Ooyu mukozyano uleelela cikombelo ca Klistu ciyandika.

Mu cizuminano cakaindi, ooyu mukozyano wa cikombelo ikuti cili mbuli nabwiinga, ulabelesyegwa kwaamba Israeli, ibasale ba Leza. Leza wakaamba kuti kuli Israeli: "mbuli nabwiinga wakandiyanda" (Jeremiya 2:2); "ndime mulumaako" (Jeremiya 3:14). I Bbuku lya Cizubuluzyo alyalo lilaamba cikombelo kuti cili mbuli mukaintu: Ategwa "Icilengaano cipati cikankamanisya cakaboneka mujulu: imukaintu kasamide zuba, a mwezi kunsi kwa maulu akwe, a musyini wa nyenyezi izili kumi azibili ku mutwe wakwe." - Cizubuluzyo 12:1.

(1) MUKAINTU ULI "SAMIDE IZUBA." Eeci ciiminina kumweka kwa cikombelo mbuli zuba, akaambo ka kumweka kwa bulemu bwa Klistu uuli mu cikombelo cakwe. Jesu, "uuli ngo mumuni wa nyika" (Johane 8:12), ulamweka ikwiinda mu bantu bakwe bamu cikombelo, alimwi abalo balaba "imumuni wanyika" (Matayo 5:14).
(2) MUKAINTU "ULILYATIDE MAULU AKWE A MWEZI." Imwezi uyiminina mulumbe wakali kupegwa abantu ba Leza mu mazuba aakaindi ikwiinda mumiyasilo a ziyanza zyamu Cizuminano cakaindi. Imwezi kuba "kunsi kwa maulu aamukaintu" ciiminina kuti mulumbe iwakalikupegwa kwiinda mu cizuminano cakaindi wakatolelwa busena a mulumbe wa Klistu mu cizuminano cipya.
(3) MUKAINTU ULISAMIDE KUMUTWE "imusyini uujisi nyenyezi izyili kumi a zyobile." Inyenyezi zyiiminina bama Apostolo ibali kumi a bobile, ibalombwana bapa bukamboni bwa Jesu kunyika ikusikila mazuba aano.

Twabona lino kuti mubu panduluzi oobu ibwa pegwa ibwaamba mukaintu, Johane usola kutondezya ikucinca kwacitika ikuzwa ku bantu ba Leza, Israeli, mumazuba acizuminano cakaindi, ikusikila ku ciindi ca cikombelo cabana Klistu Jesu ncaakaimika kwiinda mu cizuminano cipya. Izuba, Imwezi a Nyenyezi zitondezya mulimo wa cikombelo caba Klistu mukupa mumuni wa makani imabotu kunyika.

2. MBWAAKAKOMWA SAATANI

Makani aa mukaintu alakondelezya, ayandika kuti twaalangisyisye a kwaateelelesya:
"Wakali mitide, alimwi wakatalika kulila kwakumyongwa kaambo wakali kuyanda kutumbuka. Lino a cimwi cibonisyo cakalibonya mujulu: Icinyama cipati icamubala uusubila mbuli bulowa, cijisi mitwe iili ciloba, ameja ali kumi, a misyini iili ciloba kumitwe yaco. Imucila wa cinyama eeci waka kukula mweelwe musyoonto iwa nyenyezi kuzwa mujulu a kuzisowela ansi kunyika. Eeci cinyama cakaimikila kumbele aa mukaintu ooyu wakalikuyanda kutumbuka, kutegwa cimulye mwana mbwatiitumbukilwe buyo. Mukaintu wakatumbuka mwana musankwa, uyakulela mikowa yabantu yoonse munyika aka sako ka bwami. Naakamana buyo kuzyalwa mwana ooyu, wakabwezegwa akutolwa kujulu kuli Leza kwalo ikuli cuuno cakwe cabwami." - Cizubuluzyo 12:2-5.

Mumakani aaya kuli mbazu zyotatwe izitola lubazu:

(1) MUKAINTU, oyo ngotwazyiba kale kuti ncikombelo ca Leza.
(2) MWANA MUSANKWA iwakazyalwa ku mukaintu, "wabwezwa akuya kujulu kuli Leza ikuli cuuno cakwe ca bwami" alimwi bumwi buzuba "uyakuba muleli wa mikowa ya nyika yoonse." Jesu alike ngu mwana iwakazyalwa omuno munyika, amane watolwa kujulu kuli Leza, alimwi bumwi buzuba uya kuba muleli wa mikowa ya nyika yoonse.
(3) ICINYAMA, ciiminina Dyabooli naa Satani.
"Eelyo kwakali nkondo kujulu. Mikaeli abangele bakwe bakalwana, acalo cinyama aba ngele bancico cakazyola kulwana. Pesi cinyama cakakomwa aba ngele bancico, eelyo bakasowekelwa cilawo cabo kujulu. Eeci CINYAMA CIPATI cakasowelwa ansi - iiya nzoka yakalekale, ITEGWA DYABOOLI NAA SATANI, usololela nyika yoonse mukubisya. Waka waalwa ku nyika antoomwe aba ngele bakwe." - Cizubuluzyo 12:7-9.

Makani aambwa aaya inga atusalalila kuti naa twazyiba imikozyano iipegwa.

Dyabooli aba ngele bakwe "nobakasowekelwa ibusena bwabo kujulu," baka "waalwa kunyika." Jesu nakazyalwa omuno munyika, Dyabooli wakasola kumujaya Jesu. Pesi waka kakilwa, Jesu wakabwezegwa kuya kujulu ku cuuno cabwami ca Leza. Eelyo Satani wakaba aamakanze akujaya cikombelo caba Klistu calo Jesu ncaakaimika.

Imu Postolo Johane iwakalemba Bbuku lya Cizubuluzyo, wakatondezyegwa mucilengaano ooku kulwana kupati ikuliko akati ka Klistu a Satani omuno munyika. Eelyo ikulwana ooku nokwakasika eeni 'asuka busi' ku ciindi Klistu naakagagailwa aci ciingano, Johane wakateelela ijwi kalyoompolola kuzwa kujulu akuti:
"Lino lwasika lwaanguluko, a nguzu, a bulelo bwa Leza wesu, a nguzu zyabuleli bwa Klistu. Kaambo ooyo utamikizya bakwesu, ubatamikizya kumbele aabusyu bwa Leza wesu, masikati a masiku, wa waalwa ansi." - Cizubuluzyo 12:10. (Koyelanya a cibalo ca Johane 12:31 a Luka 10:18).

Jesu wakamuzunda caku maninina Satani aci ciingano. Eeci cakacita kuti imuzeezo wa "lufutuko" uzwidilile, akutupa "nguzu" izyakuzunda mu cengi Satani. "Ibulelo bwa Leza" bwakagusigwa nguzu zyamubi, eelyo nguzu zya Jesu mbuli mu nununi wesu a mwiiminizi wesu mupati zyakabikwa." Lino lwaanguluko lwasika" cazuzikizyigwa icakaambwa. Kuzyalwa kwa Klistu imu nununi wa nyika kwacitika (cisyoonto ca 5). Nakuba kuti satani waka musunka masunko makali, Jesu wakakonzya kupona buumi ibwa kutabisya. Wakafwa akubuka, wazunda icibi a lufu (cisyoonto ca 10). Satani wakomwa cakumaninina (cisyoonto ca 7-9). Inguzu zipati izili muci ciingano zyatondezegwa caantangalala. Imoompo-ompo wakuti, "lino ilufutuko lwasika," taukomanisyi buyo Johane pe, pesi inyika yoonse:

"Aboobo amukomane, no majulu anywebo no mukala muli ngayo! Pele maawe ku nyika a lwizi, kaambo Dyabooli wa unka ansi kuli ndinywe! Ulizude bukali, kaambo ulizi kuti iciindi cakwe ncisyoonto." - Cizubuluzyo 12:12.

Ijulu lyoonse lyakakomanina kuzunda kwa Jesu. Klistu waka mujalilila limwi Satani kujulu, tacijisi busena pe, alimwi satani wakasowekelwa bulelo bwa nyika eeyi mbwaakali kuyanda kutola, kaambo waka komwa.

3. CIKOMBELO CA BANA KLISTU CILI MUKULWANA A SATANI

Jesu kataninga unka kujulu, wakaimika cikombelo ca bana Klistu (Cikozyanizigwa mukaintu). Ilufu lwakwe aci ciingano lwakapa nguzu ku cikombelo izyaku zunda Satani.

"Abalo (ba cikombelo ca bana Klistu) baka muzunda (Satani) kwiinda mubulowa bwa mwanaambelele alimwi kwiinda mubukamboni bwabo mujwi; Tiibakayanda buumi bwabo icakuti inga bayoowa lufu." - Cizubuluzyo 12:11.

Klistu lino ulakonzya kupa nguzu zyakwe, ku cikombelo, oobo mbobulumbu bwa kuzunda kwakwe. Jesu wakamuzunda Satani cakumaninina aci ciingano, alimwi lino ulazumanana kumukoma Satani kwinda mu cikombelo cakwe. Kuli zintu zyotatwe zituzyibya cikombelo eeco icizunda mumisela yoonse yabana Klistu:

(1) "BAKAMUZUNDA (SATANI) KWIINDA MUBULOWA BWAMWANAAMBELELE." Jesu wakatolwa mujulu kucuuno cabulemu ca wisi, ikutegwa nguzu zyabulowa bwakwe zibeleke aku zwidilila mumaumi aba cilili bakwe. Ulakonzya kugusya zinyonyoono zyesu, akutunununa kwiinda mu bulowa bwakwe bwaka tika (1 Johane 1:7), alimwi ulatupa nguzu zyakupona buumi ibuli kabotu bwa bu Klistu, buzuba a buzuba.
(2) "TIIBAKAYANDA BUUMI BWABO KUTI INGA BA YOOWA LUFU." "Bulowa bwa mwanaambelele" bwakabacita kuti bakonzye kuluzumina lufu akaambo kakwe Klistu; "Tiibakaluyoowa lufu." Leza wakapenga kapati, abalo ibakalipa cakumaninina kuli Klistu baka kutambula kupenga a lufu loonse. Abalo bana basyoonto bakalyaaba cakumaninina. Tulaambilwa imakani aa mukaintu umwi mu Klistu iwaka waalwa kuli ba syuumbwa mu busena mobakali kusobanina ibaku cisi ca Rooma, akaambo kakuti wakasala kutobela imalailile a buumi bwa bu Klistu kuleka aa bulelo bwa munyika. Awalo mwana wakwe musimbi, mucilawo cakuti a yoowe cakali kucitika kuli banyina, wakalimvwa mulinguwe inguzu zyakulyaaba kuli Klistu. Ba syuumbwa nobakabaluma banyina, ooyu mwana musimbi wakayumuka akoompolola kati, "ambebo ndili mu Klistu." Babelesi ba bulelo bwaci Rooma baka mujata ulya musimbi akumuwaalila kuli ba syuumbwa.
(3) "BAKA MUZUNDA (SATANI)... KWIINDA MU BUKAMBONI BWABO MUJWI." Kutaasi majwi, pesi ijwi lyabukamboni mu maumi aabo, ibukamboni bwa buumi bwabo kwiinda mu nguzu zya Jesu a mulumbe wakwe. Ku mazuba aalya akali mabi kapati ku bana Klistu, ba sikalumamba ba mwami ba kalipa cakumaninina kuli Klistu, baka bwiiminina ncobeni bukamboni bwa Klistu akutola mulimo wakwe kumbele, aboobo baka mukoma Satani kwiinda mu bukamboni bwa Jesu mu maumi abo.

Mu Cizubuluzyo 12:11 tulatondezegwa cikombelo icizunda, calo cizude bantu bakazunda: Bama Apostolo; abaabo ibakajaigwa mukupa bukamboni bwa Jesu, abaabo ibaka zubulula aku mwaya mulumbe uululeme; abamwi ba Klistu bakajisi lusyomo lupati. Iluse lwabo, ilusyomo lwabo, ibusicamba bwabo, aku zunda kwabo, kwakayambukizya aku kwelelezya bantu banji kuli Leza mu misela minji minji, yakainda, Akaambo kakuti Satani wakakakilwa ku mujaya aku mu maninzyila limwi Jesu naakali munyika, lino Satani uyandaula nzila ya ku mujaya Klistu walo uupona mu cikombelo cakwe.

"Icinyama nocakabona kuti ca waalwa mu nyika, cakayanda kulwana mukaintu iwakatumbuka mwana musankwa. Imukaintu walo wakapegwa mababa obile aa simusika ikutegwa a uluke a kuunka ku cilawo ncaaka bambilwa mu lukula, kuya kukala kalangwa kwa ciindi comwe a ziindi zyobile a cisela ca ciindi kusiswa ku nzoka. Eelyo yalo nzoka yaka luka meenda aali mbuli kalonga ikakunka kutegwa mukaintu anyikile akumujata. Pele nyika yaka mugwasya mukaintu, yakajaluka akumena kalonga ka meenda kakaswidwe a cinyama kuzwa kumulomo wa ncico." - Cizubuluzyo 12:13-16.

Mbubona mbo cakaambidwe, mu mazuba aa musinze wa mapenzi ku bana Klistu, satani wakatuma "kalonga" ka mpenzyo kutegwa cikombelo "cikukulwe a mayuwe," cifwe. Satani uyanda ku gusya kuyambukizya kwa Klistu kwiinda muku mwaya cikombelo cakwe - ooku ulakucita munzila zyaandeene. Icinyama ciiminina kapati Satani. Pesi atuyeeye kuti satani ulabeleka kwiinda mu bantu nacita mulimo wakwe ngwategwa cinyama muku lwana bantu ba Leza. Waka sebenzesya mwami waci Rooma, Herodi naa kali kuyanda kujaya Jesu ciindi naa kazyalwa.

Alimwi waka belesya basololi ibamwi ba cikombelo caba majuuda muku mubendelela aku mupenzya mufutuli, kusikila limwi wajaigwa aci ciingano. Ooku kuboneka kubaanga nkukoma kwa satani, pesi kwakaba kuzunda kupati kwa Klistu.

Akaambo kakuti wakakomwa aci ciingano, satani wakatola ku nyema kwakwe ku cikombelo eeco Jesu ncaakaimika. Nikwakainda makumi makumi aa myaka kuzwa ciindi Jesu naka gagailwa aci ciingano, izyuulu zyuulu zyaba Klistu bakajaigwa abulelo bwa ci Rooma ku zilawo zyaandeene. Kumatalikilo, ibasololi batakondwi mbabakali kupenzya ba Klistu. Pesi ciindi bama Apostolo nobakamana kufwa, ipenzi eeli lyakaboola aasyoonto aasyoonto mukati mu cikombelo. Ibanji banji mu cikombelo bakatalika kuubyaubya a kucinca mulumbe wakasimpe Jesu abama Apostolo bakwe ngobakali kuyiisya. Bamwi basololi mu cikombelo, ibakazanga,bakatalika kupenzya ba Klistu aabo bakazumanana kutobela lukondo lululeme lweendelana cizuminano cipya.

Kwaambigwa kuti izyuulu zyuulu zyaba kondwa muli Jesu bakajaigwa. Mukusola kulesya cikombelo kubeleka mulimo wa ncico aku cimwayaula, Dyabooli wakatuma "kalonga" ikampenzyo kutegwa "akukulwe mukaintu (cikombelo) a mayuwe." "Pesi nyika yakamugwasya mukaintu... ya kakamena kalonga ikampenzyo a kuyiisya koonse kwa kubeja.

Muciindi eeci ca mpenzyo, icikombelo cakajisi kasimpe, cakabasiya basololi bakazanga a kuya kuyuba mu "lukula, icilawo Leza ncaaka cibambila kuti cikakake a kulangwa kwa ciindi cili cuulu a myaanda yobile a makumi aali cisambomwi (1260 mazuba) (cisyoonto 6). Eeci cisyinsyimi cakazuzyika mu ciindi ca myaka iili cuulu a myaanda yobile a makumi aali cisambomwi (1260) aaku penzyegwa ba Klistu, kuzwa mu AD 538 kusikila mu 1798 (muziindi zinji ibuzuba buyiminina mwaka mu cisyinsyimi, (Zakaliya 4:6).

Mu myaanda ya myaka eeyi yaku penzegwa, ba Klistu bakajisi lusyomo bakayuba muzilawo kufumbwa nzibakali kukonzya kujana; mu mpangali ya zilundu ku Waldensiani mucisi ca Itali, kwali kumbo' a mucisi caku Fransi, kulubazu lwa kujwe; a muzikombelo moonse kucisi caku Briteni.

4. CIKOMBELO CA LEZA MUMAZUBA ESU

Lino twaboola ku mazuba aano esu - ku cikombelo cini ca Klistu kuzwa ku mwaka wa 1798. Mbubona buyo, Icinyama cicinyemede kunyemena bantu ba Leza. Inkondo mpati iitaboneki ameso ici zumenene. Ikwaambisya, Satani ubweza ntaamu yaku cilwana kapati cikombelo muciindi Jesu nali afwaafwi kuboola.

"Eelyo cinyama (Dyabooli) caka tondezya kunyema kunyemena mukaintu (cikombelo ca Leza) a kuunka kuya kucita nkondo ku lunyungu lwa mukaintu - aabo batobela milawo ya Leza alimwi balijisi abukamboni bwa Jesu." - Cizubuluzyo 12:17.

Eeci cisyinsyimi caamba mazuba eesu ano. Satani uli nyemede; ula cita nkondo ku "lunyungu loonse lwa mukaintu" - bantu ba Leza ibama zuba aano. Lino caando cabo nceeci:
(1) AABA BAKONDWA MAZUBA AANO AA MAMANINO "bajatilide ku nbukamboni bwa Jesu mulukondo lwabo." Bala syoma caku maninina mu lwiiyo luli kabotu ilwa jwi lya Leza, ba lapa bukamboni bwa Jesu kwiinda mu maumi aabo.
(2) AABA BA KLISTU BA MAZUBA AANO AMAMANINO, BALASYOMA MUZISYINSYIMI. "Kwiinda mukutambula bukamboni bwa Jesu" Johane wakacikonzya kulemba Bbuku lya Cizubuluzyo (Cizubuluzyo 1:1-3). Ayalo nkamu ncaalizi ya bakondwa ilatambula cipego eeci. Oobu bukamboni bulapegwa a mutume waansi ano ikuzwa kuli Leza. Izi syinsyimi eezi zyambaula makani aa mulimo wa nkamu eeyi ncaalizi alu futuko lwabo.
(3) AABA BA KLISTU BA MAZUBA AANO AA MAMANINO ALIMWI BALAZYIBWA KWIINDA MU "KUBAMBA MILAWO YA LEZA."
Tabaambi buyo ibubotu bwa milawo ili kumi, pele balaibamba abalo. Luyando lwa mwami Leza mu myoyo yabo lubacita kuyanda kwiibamba milawo kabakomene (Ba Roma 5:5; 13:8-10). Aaba ba Klistu ba nkamu ncaalizi, batobela Klistu alimwi a cikombelo caku matalikilo muku bamba milawo ya Leza. Eeci cicita kuti Imunyama - Dyabooli anyeme kapati, akucita nkondo "kuli boonse" iba "lunyungu lwa mukaintu" a kaambo ka kuti bapa bukamboni bwa luyando lwa Leza lwalo lucita kuti bantu babe ba cilili ba Jesu. Mbuli Jesu mbwaakaamba:

"Kuti kamundiyanda, muya kucita ncondaamba." - Johane 14:15.

Ibuumi bwa nkamu eeyi ncaalizi yaba Klistu bula tondezya kuti cilakonzyeka ikuyanda Leza a myoyo yesu iimaninide, alimwi akuyanda ibantuma mbubona mbotuliyanda a lwesu tobeni. Mbuli Jesu mbwaakaamba, oobu buumi ibwa kuyanda Leza, akuyanda bantuma, ncoyaamba, mubufwafwi, yoonse milawo ya Leza ili kumi (Mateyo 22:35-40).

Mulawo wane akati ka milawo iili kumi itwaambila kubamba satade, buzuba bwa musanu abili mu mvwiki, mbuli Nsabata. Akaambo kakuti iluyando lwa Jesu ndobajisi lwasyanga milawo yoonse ili kumi mu myoyo yabo, aaba ba Klistu ba mazuba aa mamanino mbantu iba bamba Nsabata.

Mulumbe wa Leza ooyu uuli ngowa kucaalizya ku bantu bakwe uujanwa mu Cizubuluzyo, cipati ca 12 aca 14:6-15, ulaambisya kapati a makani a Nsabata. Mwami Leza ulabapa koonse ooko nkobayandika mu buumi bwabo aaba iba nkamu ncaalizi baambwa muzibalo zyaambwa waawa. Mufutuli walo upona ngobeenda limwi lyoonse, awalo moza uusalala uubeleka muli mbabo ula bapa nguzu izya ku "bayumya mu buumi bwabo bwa bu Klistu."

Cisyomyo nca masimpe. Baya kumukoma Satani "kwiinda
mu bulowa bwa mwanaa mbelele, alimwi a mujwi lya bukamboni bwabo" (Cizubuluzyo 12:11). Hena ulayanda kuba uumwi waba Klistu ba mazuba aano amamanino, aabo iba "tobela milawo ya Leza" alimwi ibazumenene "mukupa bukamboni bwa Jesu?" Ino tosalilinzi ikusala kuli boobu lino?

copyright © 2003 by the Voice of Prophecy