MUZEEZO WABUUMI BWAKO

Naakamana mufundisi kukanana makani aaya, "Kaambo kandipa kuti nzumine muli Jesu," musankwa usamide kabotu wakamuswaya mufundisi oyu mukaanda mwabalila akwaamba kuti, "mubandi wako masiku aaya wali kwininizya, pesi coonse ncoowaamba mumubandi oyu cizwa mu Bbaibele lyako. Kondaambila, na Jesu kuli naakakkede ansi ano, nkaambonzi ncataambwi mumakani aakaindi?"

"Oyu mubuzyo mubotu," mufundisi wakamvwiila kumwi kavunauna mabbuku manji.

"Pesi masimpe eni ngakuti, makani akaindi alamukanana aalo Jesu Klistu." "Ndalikuyanda kuti ndilibonene," mbwaakavwuwa musankwa ooyu.

"Ndoolu lugwalo 97 lwa bbuku Kkumi lyamagwalo ngaakalemba Pliny Mwana, uyiminina bulelo bwa Roma mu Bithynia, cooko ca Asia Minor wakaindi. Pliny wakamulembela lugwalo muleli mupati wama Roma, Trajan,kumwaambila buumi mbobubede mu cooko nAcakali kulela. Kolanga, awa ulomba kugwasyigwa mbwakonzya kucita makani aa mbunga mpya yaba klistu. Waamba mboyafwambaana kukomena mbunga eeyi yaba klistu mbuli mbobaimba zyiimbo zyobabamba zyilumbaizya musololi wabo, Klistu. Pliny wakalutuma lugwalo olu mu mwaka wa 110 kuzwa Jesu naakazyalwa.

Lugwalo lwa Pliny lupa bukamboni bwa kaindi ku muntu oyu Klistu, akusaantika muzumino wakwe mumazuba abasiciiya bakwe." Musankwa ooyu kanyandidwe, wakaamba kuti, "kocindaambila!" Mufundisi kalangalanga bbuku limbi wakayungizya akuti, "uumbi mulembi wamakani akaindi wamazuba a Pliny, wakali Tacitus. Muma bbuku aakwe alembedwe makani akaindi (bbuku 15 cipati 44) waamba mwami wama Roma Nero mbwaakali kupenzya ba klistu eciya ciindi Roma naakaumpwa. Tacitus upandulula kuti ibbala "mu iklistu" ilizwa kuzyina "Kristo." Waamba kuti Jesu Klistu wakatalika nkamu yabu Klistu, wakajaigwa a Pontio Pilato, muleli wa Judea, ciindi cabuleli bwa Tiberius. Makani aaya oonse ngaamba Tacitus aleendelana azintu zyaacitika, amazyina, azijanika mu Bbaibele."

"Mufundisi, syindazi kuti zintu zili bobuya mozili mumakani alembedwe akaindi!" mweenzu mbwaakapozomoka.

Mufundisi wakayungizya, akwaamba kuti "njanda kuti uzyibe kuti mumwaka wa 180 kazyedwe kale Jesu, Celsus wakalemba bbuku lilwana nkamu ya Klistu, citondezya kuti bu klistu muciindi ciya bwa kabaanguzu ziyoosya."

Na ucidooneka, koyeeya kuti mabbuku one acizuminano cipya aalo alijisi makani aakaindi mbubona mbuli yaaya atali abu klistu.

Ciindi musankwa ooyu nakazyiba kuti makani akaindi asetekene atasetekene alazuminana kwaamba kuti Jesu wakkakala ano ansi, mubuntu, wakaunka kazulidwe kuti Jesu Klistu wakali muntu wa masimpe, ulembedwe mumakani akaindi.

1. KLISTU WAKALIKO KUZWA LILI

Klistu taakali muntu ulomene buyo, wakali Leza. Ino Jesu walo mwini wakaamba kuti ujisi lubazu nzi mubuleza?

"Kuti nimwalindizyi, nimwakamuzyiba taata awalo. Kuzwa in, mwamuzyiba alimwi mwamubona…. Kufumbwa wandibona, wabona taata." - Johane 14:7-9. (Cita kwaambwa bumbi oonse makani a Bbaibbele alembedwe mu bbuku lilailila litegwa KOLIJANINA, azwa mu Bbaibele lyabupanduluzi bupya).

Kuti koyanda kuzyiba mibuzyo eeyi ncoyaamba, Leza nguni? Ino ulangika buti? Kolanga buyo Jesu, wakati

"Mebo a Taata tuli muntu omwe." - Johane 10:30.

Leza usyi amwana Jesu balapona antoomwe kuzwa lili-lili (Ba-Hebulayo 1:8). Kwiina ciindi nociba comwe Jesu natakali muntu omwe aUsyi. Usyi ulapa luyando alubomba ku muntu oonse ndulona ndwaakatondezya Jesu mubuumi bwakwe bwabuntu naakali ansi ano.

2. KLISTU, MOYO WAMAKANI AKAINDI A CISYINSYIMI

Akaambo kakuti makani abuumi bwa Jesu azuzikizya Cisyinsyiimi, bukkale abuumi bwakwe bwakalembwa katanazyalwa. Cizuminano cakaindi zyilasalazya buumi, lufu, akubuka kwa Jesu, kazyitana citika. Cizuminano cipya makani abuumi bwakwe azuzukizya cisyisyimi.

Basyinsyimi ba cizuminano cakaindi bakakkala ansi ano kuzwa myaanda yosanwe kusikila kumyaka myaanda kkumi ayosanwe, katanazyalwa Klistu, bakapa zisyisyimi ziluleme zyitondezya buumi bwa Mufutuli. Kumatalikilo eni amulimo wa Klistu ansi ano, bantu mbuli mbubakali kweelanya buumi bwakwe azisyinsyimi zya mucizuminano cakaindi, ncinzi ncobakajana?

"Twamujana ooyo Mosi ngwaakalemba mu bbuku lya milawo, alimwi abalo basyinsyimi ngobakalemba-Jesu waku Nazaretha, mwana a Josefa," - Johane 1:45.

Kutegwa bantu bamuzyibe kuti ino nguni, Munununi wesu wakali kutondezya mbozyaka zuzikizyigwa zisyinsyimi muli nguwe:

"Kutalikila kuli Mosi kusikila kubasyinsyimi, wakabapandulwiida oonse makani akalikwaamba nguwe mumalembe (Cizuminano cakaindi) asetekene." - Luka 24:25-27.

Zyisyinsyimi zizukizyidwe zyipa bukamboni bwini kuti Jesu ngo Munununi wakaambwa kuti uya kutumwa.

3. BUUMI BWA KLISTU CIZUZIKIZYO CA CISYINSYIMI

Atwaalange aya amwi malembe acisyinsyimi azwa mucizuminano cakaindi azuzikizyidwe mucizuminano cipya.

KUCILAWO NKWAAKAZYALILWA
Cisyinsyimi cacizuminano cakaindi:
"Pesi webo Bethlehem, Ephrathah... kuzwa kuli ndiwe kuya kuboola kuli ndime ooyo utikabe muleli mu Israeli, syinyendo zyakwe kuzwa mumazuba akaindi, kuzwa lili-lili." - Mika 5:2.
Cizuzikizyo ca cizuminano cipya:
"Jesu wakazyalwa mu Bethlehem mu Judea." - Mateyo 2:1.

KUZYALWA KWAKWE KULI NAKALINDU
Cisyinsyimi cacizuminano cakaindi:
"Nakalindu uya kuba a mwana alimwi uya kutumbuka mwana musankwa, muka muulike zyina lya Emmanuel (Leza ulaandiswe)." - Isaya 7:14.
Cisyinsyimi cacizuminano cipya:
"Josefa mwana Davida, utayoowi kumutola Maria kun'ganda yaako buli mukaintu wako, nkaambo kakuti eeco cimitidwe muli nguwe ncamuuya Usalala. Uya uzyala mwana musankwa, muya kumulika kuti Jesu (Mwami ufutula)." - Mateyo 1:20-23.

LUNYUNGU LWAKWE LUZWA KUMUSYOBO WAMA JUDA
Cisyinsyimi Cacizuminano Cakaindi:
"Nkoli ya bwami tiikazwi kuli Juda,... ccita limwi akaboole kuli yooyo nkoizwa." - Makankilo 49:10.
Cizuzikizyo cacizuminano cipya:
"Ncamasimpe ncobeni kuti MWAMI WESU WAKAZWA KUMUSYOBO WAMA JUDA." - Ba Hebulayo 7:14.

KUKAKWA KWAKWE
Cisyinsyimi cacizuminano cakaindi:
"Wakasampulwa AKUKAKWA abantu." - Isaiah 53:3.
Cizuzikizyo cacizuminano Cipya:
"Wakaboola kubantu bakwe, pesi bakamukaka." - Johane 1:11.

KWAABWA KWAKWE AMALI AKABBADELWA WAKAMWAABA
Cisyinsyimi cacizuminano cakaindi:
"Awalo mwenzu wini, ooyu ngondali kusyoma, ngotwali kulya limwi, wandilwana." - Intembauzyo 41:9.
"Ndakabaambila, namuyeeya kuti ncicibotu kwiinda, kamundipa mali ngendabelekela, naatamuyandi kundipa, kamwaayobwede." Mpoona bakandibbadela amali makumi otatwe a siliva." - Zachariah 11:12.
Cizuzikizyo Cacizuminano Cipya:
"Nkabela, umwi wakali a bali kumi abobilo, ooyo utegwa Iscariot, wakaunka kubasololi bapati bacikombelo akubuzya kuti, Ncinzi ncomunga mwandipa kuti naa ndamwaaba kuli ndinywe? Nkabela bakamubalila makumi otatwe amali." - Mateyo 26:14-15.

LUFU LWAKWE ACICIINKANO
Cisyinsyimi Cacizuminano Cakaindi:
"Baadonkola maanza aangu amaulu angu." - Intembauzyo 22:16.
Cizuzikizyo Cacizuminano cipya:
"Nibakasika kucibaka citegwa Cifuwa Camutwe, okuya BAKAMUGAGAILA Kuciciinkano." - Luka 23:33 (Johane 20:25).

MBWAAKAZWA MUCUUMBWE
Cisyinsyimi Cacizuminano Cakaindi:
"Nkaambo TOKANDISIYI MUCUUMBWE, alimwi tokamulekeli kubola usetekene wako." - Intembauzyo 16:10.
Cizuzikizyo Cacizuminano Cipya:
"Kubona cakali kumbele, wakakanana kubuka kwa Klistu, kuti TAAKASIIGWA MUCUUMBWE, alimwi mubili wakwe tuu kaboli. Leza wamubusya Jesu ooyu, swebo toonse ndendiswe bakamboni bakasimpe aaka." - Ncito 2:31-32.

Bukamboni mbupati bwaamba kuti Jesu kubuka kwakwe kulakwabililwa a zisyinsyimi zisyoonto. Buumi bwakwe bwakalembwa ncobeni munguzu zya Leza walo katana zyalwa. Masimpe eni, Jesu Mwana a Leza. Twamana kulanga bukamboni, tulelede kusala munguzu zya Leza kuti ino nguni uutibe Mwami wesu mubuumi bwesu. Naa tonacita ooku, hena inga tokonzyi kubikka ino buumi bwako mumaanza a Jesu?

4. MUZEEZO WA BUUMI WABUUNA LEZA

Jesu wakapona buumi bwakali mumuzeezo wa Leza, bwakabambwa myanda a myanda ya myaka katana zyalwa. Lyoonse mukuyeeya kasimpe aka wakazuunyana kutobela busololi bwa Leza. Klistu wakati:

"kwiina ncecita ndemwini, ndaamba buyo ncaandaambila Taata. Nkaambo lyoonse ncita cimukonda." - Johane 8:28-29.

Leza wakabuyeeya buumi bwa Jesu mbobweelede kuba walo katana zyalwa, alimwi Leza ulijisi muzeezo wabuumi bwa muntu oonse, ulizyi mbotukonzya kuzuzikizya zyituyanda zyili mumyoyo yesu, ambotukonzya kujana buumi buzwide.

Ray taakazyi kabotu na wakali kuyanda kulitula ku muzeezo wa Leza. Pesi naakayeeya kuya kucikolo cipati, wakasala ciindi cakusaanguna mubuumi bwakwe kuyandaula kusololelwa a Leza mumakani aya. Wakapaila zyiindi zinji akusola kuteelela kuvwuugwa. Nikwakainda ciindi cisyoonto, kukozyanya twaambo twakamusalalila kuti asale B, cikolo cipati ca University, pesi citaduli. Ndilyona mbwaakatalikila biyo kwiiya wakaswaangana aba Klistu beni beni bakali mukabunga kabasilumamba ba Klistu. Buumi bwakwe akabunga aka bwakasanduka kapati mu myaka yobile yakaccilila.

Ray nalanga munsi lyoonse, ulazyiba kuti kufumbwa nayanda kucita cintu cipati, alimwi nayandaula kusololelwa a Mwami, "Leza wakandijulila nzila zyoonse zipya zya buumi bwangu." Ino inga ulauzyiba buti muzeezo Leza ngwajisi a buumi bwako? Leza ulasololela munzila zinji:

(1) BBAIBBELE.
Mutembauzyi waamba kuti ndi bbuku nzi lisololela buumi bwako?
"Jwi lyako mumuni kumatende angu alimwi mumuni wanzila yangu." - Intembauzyo 119:105.
Ijwi lya leza libambulula mizeezo kuti ibe mipya alimwi lilatupa nguzu zyinji zya kuteelela makani aa leza (ba Roma 12:2, ntembauzyo 119:99). Kwiiya makani aa Leza akupaila kunji nenzila mbotu ipa kuti milimo ya Mwami twiicite kabotu.
(2) ZYICITIKA MUKUYANDA KWA LEZA.
Leza alimwi ulatusololela muzyintu zyimwi zyazumizya kuti zyicitike. Ntembauyo 23 itondezya kuti Leza mweembezi mubotu. Mweembezi ulazyisololela mbelele zyakwe kwiinda mumisena milamfu amumigolonga yamabwe. Ulakonzya kugwasya mbasololela kuti bajane bulumbu alwiiyo kuzwa kuzyintu zyobabona, zyobamvwa azyobacita. Tulijisi mweembezi ulimunsi lyesu lyoonse.
(3) KUKANANA KWA LEZA KUMOYO.
Leza alimwi ulatusololela akukanana kumyoyo yesu. Muya usalala ulakonzya kupa mumuni "kumeso a moyo wako" (BaEfeso 1:18). Mbotusoleka kukanana kuli Leza lyoonse, Mwami awalo mbwakonzya kutusolweda. Nguuyaka mizeezo yesu, akuyeeya kwesu alimwi akusala kwesu ncotuyanda kucita kutegwa tubone masimpe nkotugama.

5. MALAILILE ALELEEDE KWENDALANA

Nciteteete, kuyeeya kuti, upona buumi busololedwe a Leza, kakuli utobela biyo nzyoyanda aziyanda mubili wako (Tusimpi 16:25). Kulimvwa kwesu anzyotuyanda kweendelane akuyiisya kwa Bbaibbele. Tacigwasyi kwaamba kuti Leza ulitusolwede Ccita kuti zyoonse zyotatwe zyazintu zyitusololela kazyisweene. Atupe mukozyano wa Jake, wakalijisi mukaintu mubotu abana bobilo, pesi wakayanda mukaintu umbi. Wakabambila beenzinyina: "ndaapailila makani aya, aboobo ndalimvwa kuti ooku nkuyanda kwa Leza."

Kulimvwa kwa mubili wakwe amizeezo yakwe Jake, masimpe eni zyakapa kuti ayende nzila kulubazu lubi. Wakayeeya kuti mukaintu ooyu ngwaakayanda ngu Leza wakamupa, wakayeeya boobu kakunyina akusola kuti alange milawo ya Bbaibbele ikasya cimambe. Bbabibele, "mulawo abumboni," nde bbuku leelede kutobelwa, ngomubetesyi wamamanino utondezya nzila iluleme itola ku mulimo mubotu (Isaiah 8:20). Tutani kuzumini kufumbwa ncotwamvwa, antela kuccilila cacitika cili mbuli kuti ngu Leza wacizuminzya, pesi kaccili cilatutantamuna mu masimpe amu Bbaibbele.

6. KULYAABA KU MUZEEZO WA LEZA

Satani naakaboola kumusunka Jesu munkanda, wakati, "kuti naa waleka kulyaaba ku muzeezo waUso, ndakupa nyika eyi mujanza lyako abulemu, acoolwe alimwi abukkale bubotu." Satani wakamu balila Jesu Bbaibbele mpolyaamba boobu, kusola kumusunka kuti alubile. Kufumbwa ciindi naa kasunkwa, Jesu wakamulwana satani kaati, "Cililembedwe" (Mateyo 4:1-11).

Ciiyo cipati ncotukonzya kwiiya ku buumi bwa Jesu nkulitula nkwajisi ku luyando lwaUsyi. Nokuba akati kapenzi ndyaakajisi naakali kupaila mumuunda wa Gethsemani, wakoompolola, "Taata, kuti kacikonzyeka, lufu oolu lundiinde. Nokuba boobo kutacitiki muluyando lwangu, pesi kucitike mbuli mboyanda," (Mateyo 26:39). Niyakainda myaka yotatwe kabeleka mulimo wakwe, kapona abuzuba abuzuba mukweendelana a muzeezo waUsyi, majwi ngaakaamba Klistu naakafwa nga kuti;, "camana" (Johane 19:30). Jesu ncaakaamba cakasimpe ncakuti, "Buumi bwangu buli mumuzeezo wa Leza bwamana alimwi bwazuzikizigwa."

Mbuli mbotalika kumvwa jwi lya Leza kalikanana kabotu kwiinda mujwi azintu zicitika munguzu zya Leza, amizeezo iikuboolela, ulakonzya kwiiya kutambula busololi bwakwe amoyo oonse. Ayebo lwako ulakonzya kujana kukkomana kuzwa mubuumi bwa muzeezo wa Leza amubuumi busololelwa a Leza.

Makani aya asandululwa mu citonga azwa muma bbuku aya: Mabbuku a cikombelo ca Klistu, akasalwa akulembwa a Henry Bettenson (London, Oxford University Press): Joseph Cullen Ayer, bbuku lyamakani akaindi (New York: bana ba Scribner, 1931, 1941); Orgen: Contra Celsum, lyakasandululwa a Henry Chadwick (Cambridge: University Press, 1965); F.F. Bruce, Mabbuku acizuminano Cipya: Sena aamba masimpe? Bulembe bwasanu bwa kalembululwa a (Grand Rapids: William B, Eerdmans, Baulisya mabbuku, 1960), alimwi a R.T. France, bukamboni kuli Jesu (Downers Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1986). Mabbuku obilo amamanino taaduli pe alakonzya kujanika munji muuzigwa mabbuku. Naa mabbuku otatwe akutaanguna kaatajaniki mwaulisilwa aabo bali ku America balakonzya kumulomba uulanga mabbuku kuti abaulile aya kwiinda mucikwelete ncobanga bapa bankamu mpati ilanga mabbuku.

 

copyright © 2003 by the Voice of Prophecy