Haba U Briew U Iap, Kaei Pat Nangta?

Ngim kwah haba u khynnah u kylli nyngkong, ka mut aiu ban iap? Ngi kynran na kaba iakren shaphang jong ka ne wat kaba pyrkhat shaphang uba ngi ieit uba la jan iap. Ka jingiap ka long ka nongshun ia baroh ki briew.

Kiei ki jubab ia ki jingkylli ba eh shaphang ka jingiap? Don jingim ma hadien ka jingiap? Ngin dang iohi ne em ia kiba ieit bathoin jong ngi kiba la khlad?

1. KABA IAKYNDUH IA KA JINGIAP KHLEM TIENG

Baroh na ngi ngi ia kynduh ia ka khyllipmat, lehse hadien ba u lok ne u baieit bathoin u la khlad, ba ngi la sngew ia ka jingthylli ha poh jong ngi, kata ka jingsngew kynjah sngewtmang kaba sar ia ka mynsiem, haba ngi iohi ba ka jingim ka la kut.

Ha ka khyllipmat kaba donkam kum kata, kaba dap da ki jingsngew, nangno ngin tip ia ka jingshisha shaphang kaei kaba la jia haba ngi iap? Donbok, ba shi bynta na ka jingtrei U Khrist ha pyrthei ka la long ban pyllait ia kito kiba la shah teh mraw ha ka jingtieng jong ki ia ka jingiap (Hebrew 2:15). Bad ha ka Baibl, U Jisu U la ai ia ki khubor ba pyntngen, bad jubab-shai ia ki jingkylli jong ngi shaphang ka jingiap bad jingim ha ka lawei.

2. KUMNO U BLEI U LA THAW IA NGI

Ban shemphang na ka Baibl ia ka jingshisha shaphang ka jingiap, to ngin sdang naduh banyngkong bad peit kumno U Nongthaw U la thaw ia ngi.

"Bad U TRAI Uba U Blei U la thaw ia u briew na ka dew met ka khyndew (adamah, Hebru) bad u la pyrsad ha ki thliew khmut jong u ia ka jingpyrsad ka jingim; bad uta u briew u la long ka mynsiem baim (u briew u baim)" Jenesis 2:7.

Ha ka jingpynlong U Blei U la pynwan dur ia u Adam na "ka dewmet ka khyndew." U la don lypa ka jabieng, ka khlieh ban pyrkhat; ka snam ha ki thied snam ban tuid. Nangta U Blei U pyrsad ha ki thliew khmut ia ka "jingpyrsad ka jingim," bad u Adam u la kylla long "u briew u baim" Hebru, "ka mynsiem baim." Peit bniah bha, ka Baibl ka khlem ong u Adam u la iohpdiang ia ka mynsiem; hynrei ka ong pynban ba "u briew u la long ka mynsiem baim." Haba U Blei U la pyrsad ha u Adam, ka jingim ka la sdang ban tuid na U Blei. Ka jingpyniasohlang ia ka met bad ia ka "jingpyrsad ka jingim" ka la pynlong ia u Adam "u briew u baim," "ka mynsiem baim." Kumta ngi lah ban thoh ia kata kumne:

Dewmet ka khyndew + jingpyrsad ka jingim = ka mynsiem baim."
Ka met bakhlem jingim + ka jingpyrsad na U Blei = u briew u baim.

Iwei pa iwei na ngi ngi don ka met bad ka jingmut ka ba lah ban pyrkhat. Slem katba ngi dang ring bad pynhiar mynsiem, ngin dang im bad long u briew uba im, ka mynsiem baim.

3. JIA AIU HABA U BRIEW U IAP?

Ha ka jingiap ia ki kam ka jingpynlong (Jen. 2:7), la pynkylla khongpong:

"Bad ba ka dewmet ka phai pat sha ka khyndew kumba ka la long, bad ba ka mynsiem ka phai sha U Blei Uba la ai ia ka." Eklesiastes 12:7.

Ka Baibl bunsien ka pyndonkam ia ki ktien Hebru ia ka "baring mynsiem" (breath) bad "ka mynsiem" (spirit) kylliang kylliang. Haba ki briew ki iap, ka met jong ki ka kylla "dewmet" bad ka "mynsiem" (ka "jingpyrsad ka jingim") ka phai sha U Blei, U tynrai jong ka.

"Katba nga im ong U Trai U BLEI, . . . ki mynsiem baroh ki long ki jong nga, . . . . KA MYNSIEM KABA LEH POP KATA HI KAN IAP." Esekiel 18:3,4.

Ka mynsiem (soul) ka iap! Kam long kata ka bymiap __ ka lah ban iap. Kata ka jinglong ba iaryngkat na ka Jenesis 2:7, mynba U Blei U la thaw ia ngi, ka kylla khongpong ha ka jingiap.

"Dewmet ka khyndew" - "ka jingpyrsad ka jingim" = Ka mynsiem baiap.
Ka met khlem jingim - ka jingpyrsad na U Blei = u briew uba iap.

Ka jingiap ka dei kaba kut ka jingim. Ka met ka la kylla dewmet, bad ka jingim ka leit phai sha U Blei. Ngi long ka mynsiem baim ha ka jingim, hynrei ha ka jingiap tang ka met pyut, ka mynsiem baiap, u briew uba iap. Kumta ki baiap kim tip briew. Haba U Blei U shim noh ia ka jingpyrsad ka jingim ba U la ai ha ngi, ka mynsiem (soul) jong ngi ka iap noh. Hynrei kumba ngin sa iohi hadien ha kane ka lynnong, bad U Khrist ka don ka jingkyrmen.

4. HADUH KATNO U BRIEW U BAIAP U TIP?

Hadien ka jingiap ka jabieng ka pra noh; kam tip ei ei shuh ne kynmaw ei ei. Baroh ki jingsngew briew ki la kut ha ka jingiap.

"Ka jingieit jong ki, ka jingshun jong ki bad ka jingbishni ki la duh noh. . . ." Eklesiastes 9:6.

Kiba iap kim don jingtip briew, kumta kim sngewthuh ei ei ia kaba jia sawdong jong ki. Kim don jingiadei ei ei shuh bad ki baim:

"Namar ki ba im ki tip ba kin sa iap, hynrei ki baiap kim tip ei ei." Eklesiastes 9:5.

Ka jingiap ka long kum ka jingiohthiah ba khlem phohsniew __ ha ka jingshisha, ka Baibl ka khot ia ka jingiap ka "jingiohthiah", 54 sien. U Jisu U la hikai ba ka jingiap ka long kum ka jingiohthiah. U la ong ha ki synran jong U:
"U Lok jong ngi u Lasaros u iohthiah; hynrei ngan sa leit ba ngan kyrsiew ia u. Ki synran jong u ki la ong, Ko Trai, lada u iohthiah, un iohkhiah bha. Hynrei U Jisu U la kren shaphang ka jingiap jong u; ki te ki ia mut ba u ong shaphang kaba jahthait na kaba iohthiah. Ynda kumta U Jisu U la iathuh shynna ha ki, u Lasaros u la iap noh." Ioannis 11:11-14.

U Lasaros u la iap la saw sngi shwa ba U Jisu Un poi. Hynrei haba U Jisu U la leit sha ka jingtep jong u, U la pynshisha ba ka long ka basuk ia U Blei ban pynmih pat ia ki baiap kum ba ngi pynkyndit ia u paralok na kaba iohthiah.

Ka long ka jingtngen bakhraw ban tip ba kiba la iap jong ngi ki "iohthiah," ki da shongthait ha U Jisu. Ka thliew ka jingiap kaba ma ngi ruh ha kawei ka sngi ngin sa iaid lyngba, ka long kum ka jingiohthiah ba jar jar.

5. HATO U BLEI U KLET IA KITO KIBA IOHTHIAH HA KA JINGIAP

Ka jingiohthiah ha ka jingiap kam dei ka bakut jong ka jingiathuhkhana. Ha jingtep, U Jisu U la ong ia ka Martha, ka para jong U Lasaros;

"Nga long ka jingmih pat bad ka jingim. UTA UBA NGEIT HA NGA UN IOH IM wat la u la iap." Ioannis 11:25.

Kito kiba la iap "ha U Khrist" ki thiah ha ka jingtep __ hynrei ki dang don ka lawei kaba phyrnai. Uta uba niew ia iwei pa iwei i shniuhkhlieh bad uba bat ia ngi ha ka lynghoh kti jong U Un ym klet ia ngi. Ngi lah ban iap bad leit phai sha ka dewmet, hynrei ka jingthoh jingkynmaw jong ka jingim jong ngi ka iai long kaba shai ha ka jingmut U Blei. Bad ynda U Jisu Un wan, Un sa pynkyndit ia ki bahok kiba la iap ha ka jingiohthiah jong ki, kumba U la pynkyndit ia u Lasaros.

"Ngim mon ia phi ban ym tip ko parabangeit shaphang kita kiba iohthiah ba phin ym sngewsih kum kita kiwei ki bym don ka jingkyrmen. . . . "Naba U Trai hi Un wan hiar na bneng bad ka jingrisa, da ka ktien sawa u angel rangbah, bad da ka turoi U Blei; bad kita kiba iap ha U Khrist kin ia mih pat shwa. Ynda kumta ma ngi kiba dang im ia kiba la pynsah, yn rong noh ia ngi lem bad ki ha ki lyoh, ia ka ban iashem ia U Trai ha ka suin bneng: te kumta ngin iai long junom junom lem bad U Trai. Naba kumta to phin pyntngen paralok da kine ki ktien." I Thessaloni 4:13,16-18.

Ha ka sngi ka jingmih pat, ka jingiohthiah ka jingiap kan paw kum ka jingjahthait kaba tang khyndiat por. Ki baiap kim sngewthuh ia ka jingiaid jong ka por. Kito kiba la pdiang ia U Khrist kum U Nongpynim, yn sa pynkyndit ia ki na ka jingiohthiah da ka ktien sawa jong Uta Uba wan hiar sha pyrthei.

Ka jingkyrmen ka jingmihpat ba don u lok: ka jingkyrmen ia ka ingbneng ha kaba U Blei Un "niad noh ia ki jingjaw ummat baroh na ki khmat jong ki. Ka jingiap kan ym long shuh, lane ka jingiam lane ka jingpang" (Jingpynpaw 21:4). Kito kiba ieit ia U Blei kim donkam ban tieng ia ka jingiap. Ha lyndet ka jingiap ka don ka bymjukut ka jingim kaba suk bad U Blei. U Jisu U bat ia ki shabi ka jingiap. (Jingpynpaw 1:18). Khlem U Khrist, ka jingiap kan long ka lynti kaba kut ha ka jingklet noh, hynrei bad U Khrist ka don ka jingkyrmen baphyrnai.

6. HATO NGI LONG KI BYM IAP MYNTA?

Mynba U Blei U la thaw ia u Adam bad ka Im, la thaw ia ki kum kiba lah ban iap, kata ka mut ki lah ban iap. Lada ki la iaineh kiba kohnguh ia ka mon U Blei kin ym da la iap. Hynrei ynda ki la leh pop, ki la duh noh ia ka hok ban im. Da ka jingbymkohnguh ki la hap sha ka jingiap. Ka pop jong ki ka la ktah ia ka jait bynriew baroh kawei, bad naduh ba baroh ki la leh pop, ngi baroh ngi la long kiba iap, kiba la dei ban iap. (Rom 5:12). Bad ym don jingai dak ei ei ruh ha ka Baibl ba ka mynsiem briew ka (soul) lah ban iai im bad don ka jingtipbriew hadien ka jingiap.
Ka Baibl kam ju iathuh shisien ruh ia ka "soul" (mynsiem) kum ka bym iap. Ka ktien Hebru bad Greek ia ka "soul", "spirit", bad breath (jingring ne pynhiar mynsiem ka don ha ka Baibl, 1700 sien. Hynrei ym don wat tang shisien ruh ba kdew ia ka soul, spirit, bad breath kum ka bymiap. Ia mynta hi dei tang U Blei marwei Uba don ka jingbymiap.

"Tang U Blei. . . . marwei u bymiap." I Tim. 6:15,16.

Ka Jingthoh ka kren shai ba ki briew baroh mynta ki long kiba dei ban iap. ( ki baiap). Hynrei ynda wan phai U Jisu, ia ka jinglong jong ngi yn pynkylla.

"Ha khmih, nga iathuh ha phi ia ka jingmaian: ngin ym iohthiah baroh, hynrei yn pynkylla ia ngi baroh shi syndon, ha kaba shi khyllipmat kein, ha ka turoi kaba khatduh. Namar ka turoi kan sawa, ynda kumta ia ki baiap yn pynmih pat ki bympyut, bad ia ngi yn pynkylla. Namar ka dei da lei lei ia kane ka bapyut ban phong ia ka bym pyut bad ia kane ka baiap ban phong ia ka bym iap." I Korinth 15:51-53.

Kum ki briew, ngi long ki baiap, ym ki bymiap. Hynrei ki Khristan ki don ka jingshaniah baskhem ba ngin sa ioh ia ka jingbymiap ynda la wan U Jisu ha ka baar sien. Ka jingthikna jong kata ka jingkular ia ka jingbymiap la pyni nuksa mynba U Jisu U la mih na ka jingtep jong U bad:

"U Khrist Jisu Uba la pynduh noh ia ka jingiap bad U la pynpaw ia ka jingim bad ia ka jingbympyut da ka gospel." II Timothi 1:10.

Ka jingiohi jong U Blei ia ka bakut jong u briew ka long kaba shai: Ka jingiap bymjukut ia kito kiba kyntait ia U Khrist bad snoh ha ki pop jong ki, lane ka jingbymiap kum ka jingai ynda U Jisu Un wan ia kito kiba la pdiang ia U kum U Trai bad U Nongpynim.

7. KABA IAKYNDUH IA KA JINGIAP JONG KIBA NGI IEIT

Ka jingtieng ka ba ngi iapyneh bad ka jingiap ka jur eh haba ka jia ha kiba ieit bathoin. Ka jingkynjah bad ka jingshah ieh marwei ka lah ban long kaba la tyllep lin. Ka lad kaba tang kata kaba lah ban iarap ia kane ka pang mynsiem ba la pynlong da kane ka jingiakhlad na ki baieit ka dei tang ka jingpyntngen ba U Khrist U ai. Kynmaw ba i baieit jong phi i iohthiah, bad i baieit jong phi iba la iohthiah ha U Jisu in sa mih pat "ha ka jingmihpat ka jingim" ynda U Jisu Un wan.

U Blei U la pynkhreh ia ka jingiashem pat ka baphylla. Ki khun kin sa leit phai sha la ki kmie ki kpa. Ki shilok shitnga kin sa ia kdup biang ha la ki ksangkti, ka jingpyniakhlad barunar jong ka jingiap kan sa kut shen.

"Ia ka jingiap yn sa nguid noh ha ka jingjop" (I Korinth 15:54).

Ki don kiba sngew ba ka jingpyniakhlad na ki baieit ka long kaba jur katta katta haduh ba ki da pyrshang ban iakynduh bad kiba la iap jong ki lyngba ki ejen (medium) ki nongleh byrtong, ki nongkren blei. Hynrei ka Baibl ka maham pyrshah jur ia kata ka jingpyrshang ban pynjem ia ka jingpang ka jingiap ha kane ka rukom:
"Te haba kin ong ia phi, wad ia ki nongkren blei bad ia ki nong kren byrtong, kiba pah krik krik bad kiba kren blom blom: kam dei ia u paidlang ban wad ia U Blei jong u? na ka bynta ki baim hato kin leit wad na ki baiap?" Isaiah 8:19.

Da shisha, Balei? Ka Baibl ka pynpaw shai ba ki baiap kim tip ei ei. Ka jubab ka badei ia ka jingpang mynsiem ba la pynlong da ka jingkhlad noh u lok ne ka lok ka dei ka jingpyntngen ba tang U Khrist ba lah ban ai. Kaba pynlut por ban iakren bad U Khrist lyngba ka jingduwai ka dei ka lad babha tam eh ban jop ia ka jingsngewsih. Kynmaw barobor, ka jingtip briew kaba bud kaba wan ha kito kiba iohthiah ha U Khrist kan long ka jingsawa jong ka jingwan Arsien U Khrist ban pynkyndit ia ki baiap!

8. KABA IAKYNDUH IA KA JINGIAP KHLEM TIENG

Ka jingiap ka la jan lute lut khoit ia ngi. Hynrei ia kawei kaba kam lah ban shim na ngi dei U Khrist, bad U Khrist U lah ban buh biang ia kiei kiei baroh ba ka jingiap ka la shim. Ka jingiap kan ym lah ban synshar barobor ha kane ka pyrthei. U Soitan, ki bymman, ka jingiap, bad ka jingtep kin duh "ha ka pung ka ding" kaba dei ka jingiap ka baar." Jingpynpaw 20:14.

Hangne don saw tylli ki jingai jingmut kumno ban iakynduh bad ka jingiap khlem tieng:
(1) Im ka jingim kaba shaniah ha U Khrist, te phin long kiba la pynkhreh na ka bynta ka jingiap ha kano kano ka khyllipmat.
(2) Lyngba ka bor U Mynsiem Bakhuid, long uba kohnguh ia ki hukum U Khrist, te phin long uba la pynkhreh ia ka jingim ka baar ha kaba phin ym iap shuh.
(3) Pyrkhat ia ka jingiap kum ka jingiohthiah ba lyngkot na kaba ka jingpyrta U Khrist kan pynkyndit ia phi ynda un wan pat.
(4) Iai ri ia ka jingshaniah baskhem ba U Jisu U ai ia ka ing bakynja bneng lem bad U lyngba ki bymjukut.
Ka jingshisha ka Baibl ka pyllait ia u na ka jingtieng ka jingiap namar ba ka pynpaw ia U Jisu, uta uba wat ka jingiap kam lah ban jop. Haba U Jisu U wan ha ka jingim jong ngi, U pynshlei ia ki dohnud jong ngi da ka jingsuk:
"Ka jingsuk nga ieh noh ha phi; ka jingsuk jong nga nga ai ha phi. . . . wat ai ba ki dohnud jong phi kin khuslai bad wat sheptieng." Ioannis 14:27.

U Jisu U pynlong kaba lah ia ngi ban shah ia ka jingsngewsih jong ka jingduh noh ia u lok ne ka lok. U Jisu U la iaid lyngba "ka them ka syrngiew ka jingiap;" U tip bha ia ki miet badum ba ngi iaid lyngba.

"Namar kata haba kita ki khun ki long ki nongioh bynta na ka doh bad ka snam, ma u hi ruh da kajuh ka rukom u la shim bynta na ki juh; ba da ka jingiap un ioh pynduh noh ia uta uba don ka bor ka jingpyniap, uta u long u Soitan kein; bad ba un ioh pyllait ia kita baroh kiba sha kaba sheptieng ia ka jingiap ki la ju long baroh shi rta hapoh ka jinglong mraw." Hebrew 2:14,15.

U Dr. James Simpson, u nongpynkhiah bakhraw uba la pynmih ia ka kloraphorm, u la iohmad ia ka jingduh bashyrkhei haba u khun nyngkong jong u, u la iap. Ka jingsngewsih ka la ktah jur ia u kumba ka ktah ia kiwei ki kmie ki kpa. Hynrei u la shem ia ka lynti sha ka jingkyrmen. Halor ka jingtep uta u khun u pynieng ia u maw dak bad thoh ha u ia kine ki ktien ba U Jisu U la kren shaphang ka jingmihpat jong u: "Pynban, Nga im."

Kata ka la kren ia ka baroh. Teng teng ka jingsngewsih marwei ka lah ban i kumba ka la pyndum ngain ia ka sahit bneng teng teng; pynban U Jisu U im! Ki dohnud jong ngi ki pait; pynban U Jisu U im!

Ha U Khrist ngi don ka jingkyrmen ia ka jingim hadien ka jingiap. U long ka "jingmihpat bad ka jingim" (Ioannis 11:25), bad u kular, "Namar ba nga im, phi ruh phin im." (Ioannis 14:19). U Khrist U dei tang ma U U jingkyrmen jong ngi ia ka jingim hadien ka jingiap. Bad ynda U Khrist Un wan pat Un ai ha ngi ia ka jingbymiap. Ngin nym im shuh hapoh ka syrngiew ka jingiap, namar ngi don ka jingim bymjukut. Hato phi la shem ia kane ka jingkyrmen bakhraw kaba ngi lah ban ri ha ki khyllipmat badum tam? Lada phim pat la pdiang ia U Jisu kum U Trai bad U Nongpynim jong phi, phin pdiang noh ia u mynta hi?