Na U Nongpop Ba La Rem Sha
U Riewkhuid Ba la Ioh Map

Ym don dak kti. Ym shym la shem kano kano ka atiar. Ymdon mano mano ba la iohi ia u nongpyniap ba u rung sha ka ophis u doctor. Ym don ba iohsngew wat ia ka jingbthei ka suloi ruh. Hynrei la iohi ia u doctor ba u la kyrthat hadien ka shuki jong u. La don san tylli ki dak kuli ba la paw ha ka sopti jong u.

Ka i kum ka jingleh bymman kaba la pynkhreh. Nyngkong ki pulit ruh kim shem kano kano ka dak. Hynrei hadien ki iohi ia u sainar uba rit uba pyniasoh sha u jingbat let ha ka miej u doctor. Uta u sainar u ialam sha kawei ka kor hapoh ka miej. Uta u jingbat let, ki shem, ba la buhrieh ia ka microphone ba u doctor u pyndonkam ban ring ia ka jingiakren jong u bad ki nongpang.

Kita ki nongwad ki la sngap na kata ka kor bad ki la sngewphylla, ki la sngap ia ka jingiathuh shaphang kata ka kam pyniap briew. U briew uba kyrteng u Anthony u la rung hapoh ophis bad la sdang ban ia kren dom bad u doctor. La iohsngew ia ka jingriew ka jingsiat. Kata ka kor ka la kut noh da ka jingud ba sngewshyrkhei jong u doctor, uba la iap artat ha madan.

La dep ring lut ia ki jingiakren bad ka jingsiat. Uta u nongpyniap u la pyrkhat ba ki kam bymman jong u la pynrieh junom. U la leh sumar bha ban ym pynsah ei ei. Hynrei ka kata ka kor ka la iathuh ia kaei kaba la jia.

Ha kane ka guide ngin ia pule shaphang ka jingbishar khatduh U Blei haba yn bishar ia ki briew katba kum ki jingleh jong ki kumba la thoh ha ki kitab (Jingpynpaw 20:12). Ia kito kibym pat lapdiang ia U Khrist kum u Nongpynim jong ki, kan long ka khubor basngewsih; hynrei ka jingbishar ka dei ka khubor babha ia kito kiba la shem jaka rieh ha U Khrist.

1. KUMNO PHIN IENG HA KA JINGBISHAR KHLEM TIENG

Mano ban bishar ia ka pyrthei?

"Namar U Kpa um bishar iano iano ruh, hynrei U la ai ia ka jingbishar baroh ha U Khun." Ioannis 5:22.

Kumno ka diengphna ka pynkhreh ia U Khrist ban long u nongbishar jong ngi?

"Ia Uba la buh paw U Blei ban long ka jingpyniasuk da ka jingngeit ha ka snam jong u, ban pynpaw ia ka hok jong U, na ka bynta kaba map ia kita ki pop ba la leh mynshwa ha ka jingiaishah ka jong U Blei; . . . ba un long uba hok, bad uba pynksan ruh ia uta uba don ka jingngeit ha U Jisu." ___ Ioannis 3:25,26.

Ka jingiap U Khrist kum u nongmih bujli jong ngi ka pynlah ia u ban leh kum u Nongbishar bahok bad u nongpynksan basbun uba lah ban map ia u nongpop ba la kylla ka bamut. Haba ki jingthaw kiba peit ngor ki kylli, "Kumno u nongbishar u bym shah shiliang u lah ban pynbna ia u nongleh palat ba um kit pop? U Khrist U lah ban jubab da kaba kdew sha ki sohkhliang ha ki kti jong U. U la shah ia ka jingpynshitom hok namar ki pop jong ngi ha ka met jong U hi.

Ki Kitab ka bneng ki sumar kyndong ia ki jingthoh jong ka jingim uwei pa uwei u briew, bad ia kine ki jingthoh la pyndonkam ha ka jingbishar (Jingpynpaw 20:12). Kata ka dei ka khubor basniew ia kito kiba mutdur ba ia ki pop barieh bad ia ki kam runar jong ki kin ym wan phai kum ba wan ki ksuid. Hynrei don ka khubor babha da shisha ia kito baroh kiba la pdiang naduh la ka mynsiem ia U Khrist kum U Nongiasaid ha bneng. "Ka snam U Jisu . . . ka pynkhuid ia ngi na ki pop baroh." (I Ioannis 1:7).

U Jisu U tyrwa aiu ban ia kylliang bad ka jingim bapop jong ngi?

"U Blei u la pynlong ia U (Khrist) uba khlem pop ka pop na ka bynta jong ngi, khnang ba yn pynlong ia ngi ka hok U Blei ha U." II Korinth 5:21.

Ia ka jingim bapop jong ngi la iakylliang bad ka jingim bajanai bad bahok jong U Khrist. Namar ka jingim bakhlem pop bad jingiap U Jisu, U Blei U lah ban map ia ngi bad pdiang ia ngi kum kiba ym ju leh pop.
Kaei kaba pynlong ia U Jisu ba U dei Uba dei hok ban long U Nongiasaid jong ngi?

2. U KHRIST U LA WAN HA KA IA BABIANG

Ia U Jisu la pynsleh ha ka jingpynbaptis jong U da U Mynsiem Bakhuid:

"U Jisu te ynda la pynbaptis ia u, u la kiew noh kumne kumne na ka um: ha khmih ruh, la plie ia ki bneng ia u, bad u la iohi ia U Mynsiem U Blei ba u da hiar kum ka paro, ba u da wan shong ruh ha u. Ha khmih ruh ka ktien na ki bneng ka da ong, "Une u long U Khun jong nga uba ieit ha uba nga sngewbha eh." Mathaios 3:16,17.

Hadien ka jingpynsleh ia U Khrist da U Mynsiem Bakhuid ha ka jingpynbaptis jong u ki synran ki pyntip:

"Ngi la shem ia U Messiah (U Khrist)." Ioannis 1:41.

Ki synran ki la tip ba ka ktien Hebrew "Messaiah" bad ka ktien Grik "Christ" ki mut "Uba la sleh." U Lukas u synran jong U Jisu, u la buh jingkynmaw ia ka por ba la pynsleh ia U Messaiah kum ka snem kaba 15 jong u Tiberius Kaisar (Lukas 3:1). Ha ngi kato ka dei ka snem 27 H.K.

Palat ia ka 500 snem shwa ba U Jisu un wan, u nongiathuhlypa Daniel u la kren lypa ba ia U Jisu yn sa pynsleh kum u Messaiah ha u 27. H. K.

"Naduh ka jingmih noh ka hukum ban tei bad ban pynthymmai ia ka Jerusalem bad uta uba la sleh, . . . kan long hynniew taiew; bad hynriew phew artaiew." Daniel 9:25.

Khein lang ia ki hynniew taiew bad ki hynriew phew ar taiew baroh ka long hynriewphew khyndai taiew lane 483 sngi (7 x 69 = 483 sngi). Ia ki por jingiathuhlypa jong ka Baibl, shi sngi ka long shi snem (Ezekiel 4:6; Jingkhein 14:34), kumta ki 483 sngi ka long 483 snem. U Daniel u la iathuhlypa ba ka hukum kan mih ban tei bad pynthymmai ia ka Jerusalem, bad ka la jia thik hadien 483 snem ba la mih kata ka hukum, u Messaiah ruh u la paw.

Hato U Jisu u la paw kum u Messaiah ha ka por ba la buh?

U syiem Artaxerxes u la pynmih ka hukum ban tei biang ia ka Jerusalem ha 457 S.K. (Esra 7:7-26). Ka 483 snem, ka kut noh ha u 27 H.K. (457 S. K. + H. K. 27 = 484). Kata ka hukum ka la mih ha u snem 457 bad ia U Khrist la pynsleh ha u snem 27, la pynlong ia ki baroh ar, shiteng shiteng snem, kumta ka por kaba beit ka dei 483 snem.)

Ha kata hi ka por ba la buh, ha H. K. 27, U Jisu U la mih bad pynbna ia ka khubor: "La pyndep ia ka ia" (Markos 1:15). Ka jingpyndep ia kane ka jingiathuhlypa jong ka Baibl ka long kaba iphylla ka da pynskhem ba U Jisu nong Nazareth U long da shisha U Messaiah, U Blei ha ka doh.
Slem katno U Jisu un pynskhem ia ka jingkular?

"Bad shitaiew un pynlong ia ka jutang baskhem bad ki babun" Daniel 9:27, bynta banyngkong.

Haba ngi pyndonkam ia ka shi sngi-shi snem, kane ka taiew ka dei 7 snem. Kumta 7 snem H.K. 27 haduh 34 S.K. U Jisu Un pyndep la ka kular ba U la pynlong ha u Adam bad ka Im hadien ba ki la leh pop. U Blei U la kular ban pynim ia u bynriew na ka pop lyngba ka jingiap U Jisu U ban iap na ka bynta ka pop (Jen. 3:15).

Jai aiu hapdeng kane ka 70 taiew?

"Bad hamar kaba shiteng jong kata ka taiew yn pynduh noh ia kata ka jingknia bad ia kata ka jingainguh bam. . . . Daniel 9:27 (bynta padeng)
Ia U Jisu la sahnarphna ha 31 H.K., "hapdeng jong ka taiew." Ha ka por ka jingiap U Khrist, U Blei U la kad ia ka jingkah jong ka templ. . . arliang na khlieh sha tbian." (Mathaios 27:51). Ia U Jingknia satang ban pyniap (u pharshi ia U Jisu "U Khun langbrot jong U Blei") uba lait noh na ka kti jong u lyngdoh. Kata ka long ka dak ba U Blei Um kwah shuh ia u khun bynriew ban knia da ki mrad. Ka la pyndep shisha thik ia ka ktien U Blei, U Jisu U la pynkut noh ia ka jingknia. Naduh ka jingiap U Khrist ki briew kim donkam shuh ban knia bad ki lyngdoh ba kynja briew, hynrei lyngba U Messaiah U Khunlangbrot jong U Blei bad U Rangbah Lyngdoh jong ngi.

3. LA PYNTHIKNA IA KA JINGMAP IA KI POP

Kat kum ka jingiathuhlypa u Daniel, balei U Jisu U iap?

"Ia uta uba lasleh yn ot noh hynrei ym na ka bynta ia lade." Daniel 9:26.

Ia U Jisu la "ot noh" ha ka jingiap jong u halor ka diengphna. U la iap "hynrei ym ia lade." Ym ban siew ia ka kuna namar ka pop la jong, hynrei ban siew ia ka ram jong ka pop jong ka pyrthei baroh kawei.
Kumno ngin tip ba U Blei u la map ia ki pop jong ngi baroh?

"Kata ka long ka hok U Blei kaba da ka jingngeit ha U Jisu Khrist ia kita baroh bad ha kita baroh kat ki bangeit; namar ym don shuh ka jingiapher; namar baroh ki la leh pop, bad ki la duh lehnohei ia ka burom U Blei. . . Ia kiba la pynksan ei da ka jingaiei jong u da kata ka jingsiewspah kaba ha U Khrist Jisu. . . lyngba ka jingngeit ha ka snam jong U." Rom 3:22-25.

Ki mat ba kongsan ha kine ki dkhot ki long: "Baroh ngi la leh pop," hynrei namar "ka jingaiei" U Blei, "la pynksan" ia baroh kiba don ka jingngeit ha ka bor pynkhuid jong "ka snam" U Khrist. Ynda la pynksan ia ngi, U Blei U pynbna ba ngim kit pop shuh, U la weng noh ia ki pop ba mynshwa jong ngi. Bad U Blei U pynbna ba ngi long ki bahok; "Ka hok na U Blei ka wan lyngba ka jingngeit ha U Jisu Khrist."

Baroh na ngi kiba la duh bor namar ka jingialeh ban long uba bha, ban kot ha ka jingthew jong ngi, ngi lah ban shem ka jingjahthait kaba shisha ha ka jingpdiang U Khrist da ka jingaiei. U la kular, "To wan ha nga, phi baroh kiba thait bad bakhia ka jingkit, te ngan pynjem ia phi." Mathaios 11:28. Baroh na ngi kiba la ban khia da ka pop ha ki por ba la dep, bad da ka jingsngew bym biang bad balehrain, ngi lah ban shem jingsuk ha U Khrist.

4. KA POR BAN SDANG IA KA JINGBISHAR

Ha ka lynnong kaba 8 u Daniel, u angel u la pyni ia u nongiathuhlypa ia ka jingiohi bakhraw ter shi ter jong ka lawei. U Daniel u la iohi (1) u langbrot, (2) u lang sohmoh, bad (3) na kawei ka reng jong u langsohmoh, sa kawei ka reng ka barit bad ka la nangsan nangkhraw ha ka bor" (Dan. 9:8,9); ki dak ba ieng pharshi (1) Medo-Persia, (2) Greece, bad (3) Rome (Dan. 8:1-12,20-26).

Kaei ka bynta ka basaw jong ka jingiathuhlypa?

"Slem katno kan long kata ka jingithuhpaw shaphang kata ka jingainguh thang kaba barobor, . . .? Bad u la ong ha nga, Haduh ar hajar lai spah sngi; ynda kumta ia kata ka jaka kyntang yn pynkhuid noh." Dan. 8:13,14.

U Daniel u la iapler shwa ba u angel un ioh lad ban pynshai ia ka 2300 sngi shi bynta na kata ka jingiathuhlypa, bad ka lynnong kaba 8 ka kut noh khlem ka jingbatai. Hynrei u angel u la paw biang bad u la sdang:
"Bad u la hikai ia nga, bad u la kren bad nga, bad u la ong, 'Ko Daniel, nga la wan noh ia ka ban pynlong ia me uba nang ha ka jingsngewthuh.'

"To sngewthuh ia kata ka jingithuhpaw: Hynniewphew taiew la pynkut halor ki briew jong me bad halor kata ka nongbah bakhuid jong me; ia ka ban pyndep ia ka jingpalat bad ban pynwai noh ia ka pop., bad ban pynlong ka jingpyniasuk na ka bynta ka jingbymhok." Daniel 9:22-24.

Ki 2300 sngi ki long da shisha ki 2300 snem, kawei pa kawei ka sngi ka ieng na ka bynta ka shi snem (Esekiel 4:6). Hynniew phew taiew, lane 490 snem, ka dei ka bynta kaba nyngkong jong kane ka por bajlan jong ka 2300 snem. Kine ki por baroh ar ki sdang na ka 457 S.K. mynba ka Persia ka pynmih ia ka hukum "ban pynthymmai bad ban tei pat ia ka Jerusalem." Khate noh 490 snem na ka 2300 snem, sah sa 1,810. Kheinlang noh ia u 1810 snem bad u H.K. 34, mynba la kutnoh u 490 snem, ka pynpoi ia ngi sha u 1844 H.K.

5. IA KA JAKA KYNTANG HA BNENG LA PYNKHUID __ KA JINGBISHAR KA LA SDANG

U angel u la iathuh ia u Daniel ba ha u 1844, ha ka bakut jong ka 2300 snem, ia "ka jaka kyntang yn pynkhuid" (Dan. 8:14). Hynrei kata ka mut aiu? Naduh 70 H.K. mynba ki Roman ki la pynjot ia ka temple ha Jerusalem, ki briew jong U Blei kim don temple shuh ha khyndew. Kumta kata ka jaka kyntang ka ban pynkhuid, kan sdang ha u 1844, ka la dei ban long ka jakakyntang ha bneng kaba ka temple ha khyndew ka dei ka nuksa.

Mynta, ka mut aiu kata kaba pynkhuid ia ka jaka kyntang ha bneng? Ki Israel mynhyndai ki khot ia ka sngi ban pynkhuid ia ka jaka kyntang ka pyrthei Yom Kippur, ka Sngi Ka Jingpyniasuk. Ka la long da shisha ka sngi jong ka jingbishar.

Kumba ngi la shem ha ka Guide 12, ka jingtrei U Khrist na ka bynta jong ngi ha ka jaka kyntang ka don ar bynta: (1) Ki jingknia ba man la ka sngi ka dei ka kam jong ki lyngdoh ha ka kamra kaba nyngkong jong ka jaka kyntang, ka Jaka Bakhuid. (2) Ka jingknia ba shisien shi snem ka jingtrei jong u Rangbah Lyngdoh ha ka kamra ka baar, Ka Jaka Kyntang tam (Lebitikos 16).

Ha ka jaka kyntang ha khyndew, haba ki briew ki phla ia la ki pop man ka sngi, ia ka snam jong ki mrad ba la pyniap la synreit ha ka dong jong ka duwan, nangta la leit rah sha ka jaka Bakhuid (Lebitikos 4 bad 6). Kumta, ha ka pharshi, man ka sngi ia ki pop ba la phla la wallam sha ka jaka kyntang bad la ieh hangta.

Nangta man ka snem ha ka Sngi ka Jingpyniasuk, ia ka jaka kyntang la pynkhuid na kita ki pop baroh kiba la phla ha uta u snem (Lebitikos 16). Ban leh ia kata ka jingpynkhuid, U Rangbah Lyngdoh u pynlong ia ka jingknia kaba kyrpang da u blang uba la pynkyntang. U leit rah ia ka snam uta u mrad shapoh ka Jaka Kyntang tam bad u la synreit ia kata ka snam bapynkhuid ha shwa ka jingtap isnei ban pyni ba ka snam U Jisu, U Nongsiewspah Uban sa wan, un sa siew ia ka kuna jong ka pop. Nangta U Rangbah lyngdoh ha ka jinglong pharshi u weng noh ia kita ki pop ba la phla na ka jaka kyntang bad u buh ia ki halor ka khlieh jong uwei pat u blang, ia uba la leit ialam sha ka rikhlaw ban iap hangta (Lebitikos 16:20-22).

Kane ka jinglehniam ha ka Sngi ka Jingpyniasuk kaba shisien shisnem ka pynkhuid ia ka jaka kyntang na ka pop. Ki briew ki niew ia ka kum ka sngi ka jingbishar namar kito kiba kyntait ban phla ia la ki pop la niew ia ki kum ki bymhok bad la "ot noh ia ki napdeng u paidlang U Blei." (Lebi. 23:29).

Ia kata kaba u Rangbah Lyngdoh u la leh kum ka pharshi shisien shi snem, U Jisu U leh tang shisien kum U Rangbah Lygdoh jong ki (Heb. 9:6-12). Ha ka sngi bishar bakhraw u weng na ka jaka kyntang ia ki pop ba la phla jong kitao baroh kba la pdiang ia u kum U Nongpynim jong ki. Lada ngi la phla ia la ki pop, un pyndam noh ia ki junom ha kata ka por (Ki Kam 3:19). Kata ka jingtrei ka dei ka kam jong ka jingbishar kaba U Jisu U la sdang ha u 1844.

Ha u 1844 mynba ka por jong ka jingbishar ka la sdang ha bneng, ia ka khubor jong ka jingbishar la sdang ban ialap ha ka pyrthei satlak (Jingpynpaw 14:6,7). Ka JINGSHEM Guide ka babud kan iathuh shaphang kane ka khubor.

6. KABA IAKYNDUH IA KA JINGTHOH KA JINGIM JONG PHI HA KA JINGBISHAR

Naduh u 1844 U Khirst, kum U Nongbishar U dang tohkit U dang iit ia ki jingthoh jong uwei pa uwei u briew uba la ju im ban pynskhem uno uban ioh lait im ynda U Jisu Un wan. Kum u Nongbishar jong ngi, U Jisu U "pyndam noh" ia ki pop jong ki bahok baroh na ki kitab ka bneng (Ki Kam 3:19).

Ynda ka kyrteng jong phi ka wan ha ka jingbishar, kan long ka basuk ban iakynduh ia ka jingthoh jingkynmaw ka jingim jong phi __ Lada phi la pdiang ia U Jisu kum U Nongmihbujli jong phi. Bad ka jingbishar ia ki bahok ka la dep, U Jisu Un sa wan phai sha pyrthei ban ai nong ia ki (Jingpynpaw 22:12,14).

Phi la kloi ia U Jisu ban wan? Lane dang don ei ei ba phi dang buhrieh na U? Phi don ne em ka jingiadei kaba hok bad bapaw shynna bad Uta Uba kular:

"Lada ngi phla ia ki pop jong ngi, U long Uba iaineh bad uba hok ban map ia ki pop jong ngi bad ban pynkhuid ia ngi na ka bymhok baroh." 1 Ioannis 1:9.

Ka jingphla ka mut ngi ia mynjur ban ia kynduh ia ki pop jong ngi, pdiang ia ka jingmap U Blei, bad phla ba ngi donkam ia ka bor bad jingaiei jong U.

Katba dang wan jngoh ia ka byndi ha Potsdam, u syiem Fredrick William I u la sngap ia ki jingkyrpad ia ka jingmap. Baroh ki koidi ki la smai ba ki dei ki nongbishar ba sngewpyrshah kiba pynsmai lamler ia ki sakhi, lane ki riewsaid ki bymsuidniew ia ka hok kiba kit khlieh ia ka jingshah set byndi jong ki. Na kawei ka kamra sha kawei pat la iai iathuh ia kajuh ka jingleh bymdei ia kiba sah hangta.

Hynrei ha kawei ka kamra uta u koidi um don ei ei ban ong. U la lyngngoh, u Fredrick u kren danda "Nga tharai phi ruh phi long u bahok."
"Em Ko Syiem Kynrad," la phai ktien uta u briew, "Nga la leh palat bad nga la dei hok ban shah pynshitom kumne."

U syiem u la phai sha u nongap byndi bad u la kren jam, "wan bad pyllait noh kloi ia une u runar, shwa ba un pynsniew ia kine ki bahok kiba bun."
Kumno ngi pynkhreh ia ka jingbishar? Kumno ngi pynkhreh ia ka jingwan U Jisu? Tang da kaba phla hok ia ka jingshisha: Nga da dei hok ban ioh ia ka jingpynshitom ka jingiap na ka bynta ki pop jong nga, hynrei Uwei pat u la shim ia ka jaka jong nga bad u la ai ha nga ia ka jingmap kaba phylla.

Pynlong noh ia ka jingaiti mynta hi te kat kaba jia ruh, phin ri ia ka jingiadei jong phi bad U Khrist Uba hok bad uba shisha ha ka dohnud.