Ka Jingthmu Ia Ka Jingim Jong Phi

Hadien ba u pastor u la dep kren ia ka sobjek, "Balei nga ngeit ha U Jisu," la wan uwei u samla uba la riam bha ban wan peit ia u ha ka kamra pule kot jong u bad ong, "Ka jingkren jong phi mynta ka miet ka long kaba sngewtynnad, baroh kaba phi ong shaphang U Khrist ka wan na ka Baibl jong phi. "Iathuh ia nga, lada U Jisu U la ju im ha kane ka pyrthei, balei ba ka histori kam kren shaphang jong U?"

"Ka jingkylli jong phi ka dei ka ba hok," la phai ktien u pastor katba u phai ban shim katto katne tylli ki kot. "Hynrei kat kum ka jingshisha, ka histori ka kren shaphang U Jisu Khrist."

"Ia kata nga kwah ban iohi da lade," la phai ktien une u samla.

"Hangne don ka shithi 97 jong ka kot kaba 10 jong ki Shithi u Pliny the Younger, u nongbishar Roman ka Bithynia, ka jylla jong ka Asia Minor. U Pliny u la thoh sha u Patsha ka Rom, U Trajan, u iathuh shaphang ka jingjia ha ka jylla jong u. Peit, hangne u pan buit kumno un leh ia ka kynhun niam kaba thymmai, ki Khristan. U iathuh ia ka jingroi stet jong ki bad kumno ki iarwai ia ki jingrwai ia u nongialam jong ki, U Khrist. U Pliny u la phah ia ka shithi jong u ha u snem A.D. 110. Ka shithi jong u Pliny ka ai ia ka sakhi ka histori ia uta u briew, U Khrist, bad ia ka jingphriang ka jingngeit jong u ha ki sngi ki apostol jong u."

Uta u samla u la kyndit bad u la ong, "Iathuh shuh ia nga!"

Te katba uta u Pastor u dang shim sa ia kawei ka kot, u iai ong, "Sa uwei u nongthoh histori, uba im ha ka juh ka por bad u Pliny, u dei u Tacitus. Ha ka Annals (Kot 15, lynnong 44) u iathuh ia ka jingshun u Nero bad ia ka jingleh bein jong u ia ki Khristan ha kaba thang ia ka shnong Rom. U Tacitus u pynshai ba ka ktien 'Khristan' ka wan na ka kyrteng 'Khrist'. U da iathuh ba la pyniap ia U Jisu Khrist, u nongseng ia ka niam Khristan da u Pontius Pilat, uba dei u Lat jong ka Judia, ha ka jingsynshar jong u Patsha Tiberious. Baroh kine ki jingiathuh bniah ba u Tacitus u ai ki iadei thik bad ki jingjia, ki kyrteng bad ki jaka ba la ai ha ka Baibl."

Pastor ngam ju tip ia kita kiei kiei ba ki la don ha ka histori!" la pynpaw uta u samla.

U Pastor u la bteng, Nga kwah ia phi ban peit thuh ba ha u snem AD 180 u Celsus u la thoh ia kawei ka kot ha kaba u la krenbein ia ki Khristan, u da kdew ba ka Jingngeit Khristan ha kata ka por ka la long kaba khlain.

"Lada phi dang artatien, kynmaw ba ki saw gospel ki long kum ka histori kumba long kine ki kot pyrthei."

Ynda une u samla u la sngewthuh ba baroh ar ka histori niam bad histori pyrthei ki ia mynjur lang ba U Jisu U la im shisha ha khyndew, u la leit noh bad sngewthuh ba U Jisu Khrist U dei U briew jong ka histori bashisha.

1. U KHRIST U LA DON NA BYMJUKUT

U Jisu um dei tang u briew uba bha, U la long ruh U Blei. Kaei ka jingdawa ba U Jisu u la kam ialade shaphang ka jinglong Blei jong U?

"Lada phi la lah ithuh ia nga, phin da ithuh ia U Kpa jong nga ruh: hynrei naduh mynta phi ithuh ia U, bad phi la iohi ia U. . . . jar uba la iohi ia nga, u la iohi ia uta U Kpa." Ioannis 14:7-9.

Lada phi kwah ban tip ia ka jubab ia kine ki jingkylli, "U Blei U dei Uei? U long uba kumno?" Shu peit ha U Jisu, uba la ong,

"Nga bad U Kpa ngi ialong kawei." Ioannis 10:30.

U Blei U Kpa bad U Jisu U Khun ki la iadon lang naduh bymjukut (Heb 1:8). Ym ju don ka por kaba U Jisu um long lem bad U Kpa. U Kpa U iashim bynta ia ka juh ka jingieit bad ka jingsumar ia uwei pa uwei u briew ba U Jisu U la pyni ha ki sngi ka jingim jong u ha khyndew.

2. U KHRIST, U PDENG KA HISTORI BAD KA JINGIATHUHLYPA

Ka jingiathuh ia ka jingim U Khrist Ka dei ka jingpyndep ia ka jingiathuhlypa, ka jingiathuh ia ka jingim jong u la dep thoh lypa shwa ba yn kha ia u. Ki jingiathuhlypa ka Testament Barim ki pynpaw ia ka jingim bad jingiap U Khrist bad ia ka jingmihpat shwa ki jingjia. Ka Testament Bathymmai pat ka dei ka jingiathuh ia ka jingim ba la dep urlong.

Kiba im naduh san spah shaduh khatsan spah snem shwa ban kha ia U Khrist, ki nongiathuhlypa ka Testament Barim ki la kren da ki phew tylli ki jingiathuhlypa shaphang ka jingim U Messaiah. Bad naduh basdang ka jingtrei U Khrist ha khyndew, katba ki briew ki ianujor ia ka jingim jong u bad ki jingiathuhlypa ka Testament Barim kumno ki pynkut nia?

"Ngi la shem ia uta uba u Moses u la thoh shaphang jong u ha ka hukum, bad shaphang uta uba ki nongiathuhlypa ki la thoh __ U Jisu U Nong Nazareth, u khun u Joseph." Ioannis 1:45.

U Nongpynim jong ngi u la kdew sha ki jingiathuhlypa kiba la urlong ban pynskhem ia ka jinglong Messaiah jong U.

"Te haba u la sdang na u Moses, bad na ki nongiathuhlypa baroh, u la pynpaw ha ki ha ki jingthoh baroh ia kiei kiei ruh shaphang ia lade." Lukas 24:25-27.

Ki Jingiathuhlypa kiba la urlong ki ai ka sakhi kaba pynkohnguh ba U Jisu U dei U Messaiah ba la kular.

3. KA JINGIM U KHRIST KA DEI KA JINGPYNDEP IA KI JINGIATHUHLYPA

To ngin ia peit ia ki katto katne kine ki jingiathuhlypa na ka Testament Barim ___ bad ki jingurlong jong ki ha ka Testament Bathymmai.

KA JAKA BA KHA IA U
"Hynrei ma pha ka Bethlehem Ephratha, la pha long ka barit hapdeng ki hajar Judah, na pha kein un mih ha nga uwei u ban sa long u nongsynshar ha Israel; uba ka jingmih jong U ka long na mynhyndai, naduh bymjukut." Mikah 5:2.
Ka jingpyndep ha ka Testament Bathymmai:
"Ia U Jisu la kha ha BETHLEHEM ha Judia." Mathaios 2:1.

KA JINGKHA IA U NA KA THEISOTI
Ki jingiathuhlypa ka Testament Barim:
"Namar kata U Trai hi un ai ka dak ia phi: ha khmih ka theisotti kan pun khun, kan kha ruh ia u khun, yn khot ruh ia ka kyrteng jong u U Immanuel." Isaiah 7:14.
Ka jingpyndep ha ka Testament Bathymmai:
"Ko Joseph u khun u Dabid, wat sheptieng ban shim ha me ia ka Mari ka tnga jong me: naba ita iba la pun ha ka i long na U Mynsiem Bakhuid: Kan kha ruh ia u khun; men khot ruh ia ka kyrteng jong U U Jisu (U Trai U pynim)." Mathaios 1:20-23.

KA JINGHIAR PATENG JONG U NA KA JAID JUDAH
Ka jingiathuhlypa Ka Testament Barim:
"U DIENG SYNSHAR UN YM KYNRIAH NA U JUDAH, lymne u nongthaw ain napdeng ki slajat jong u, haban da wan u Shailo: bad ia u ki jait bynriew kin ia kohnguh." Jenesis 49:10.
Ka jingurlong ha ka Testament Bathymmai:
"Namar ka paw shynna ba U Trai jong ngi u la mih na u Judah." Hebrew 7:14.

KA JINGKYNTAIT IA U
Ka jingiathuhlypa ka Testament Barim:
"U long uba la ibein, bad ba la kyntait da ki briew." Isaiah 53:3.
Ka jingpyndep ha ka Testament Bathymmai:
"U la wan sha kita kiba dei la ki jong, hynrei kita KIBA DEI LA KI JONG KIM PDIANG IA U." Ioannis 1:11.

KA JINGDIE IA U BAD KA DOR BA LA SIEW HA U NONGDIE
Ka jingiathuhlypa ka Testament Barim:
"Wat u lok baieit jong nga hi ruh, uba nga shaniah uba la ju bam ia u kpu jong nga, u la rah ia la ka khongdongjat pyrshah ia nga." Salm 41:9.
"Te nga la ong ha ki, lada phi ibit, to ai ha nga la ka bainong; lymda kumta te, to ieh. Kumta ki la thew ia ka bainong jong nga laiphew ki sbai rupa." Sekharaiah 11:12.
Ka jingpyndep ha ka Testament Bathymmai:
"Ynda kumta uwei na ki khadar ngut, ia uba la khot u Judas Iskaraiot, u la leit ha kita ki rangbah lyngdoh, u la ong, phin ai aiu ha nga, ba ngan die noh ia u ha phi? Ki la thew te ha u laiphew ki sbai rupa." Mathaios 26:14,15.

KA JINGIAP JONG U HALOR KA DIENGPHNA
Ki jingiathuhlypa ka Testament Barim:
"Ki la sam ia ki kti bad ki kjat jong nga." Salm 22:16.
La pyndep ha ka Testament Bathymmai:
"Ynda ki la poi ha kata ka jaka ba ki khot Maloi Khlieh, hangta ki la SAHNARPHNA ia u." Lukas 23:33; Ioannis 20:25.

KA JINGLAIT JONG U NA KA JINGTEP
Ki jingiathuhlypa ka Testament Barim:
"Naba MEN YM IEHNOH IA NGA HA KA JINGTEP lymne shah ia U Bakhud jong me ban iohi ia ka ba pyut." Salm 16:10.
Ka jingpyndep ha ka Testament Bathymmai:
"Haba u la iohi lypa, u kren shaphang kata ka jingmihpat U Khrist ba yn ym iehnoh ia ka mynsiem jong u ha Hades, ka doh jong u ruh kam shym shem ia ka ba pyut. U Blei U la pynmih pat ia une U Jisu sha ka jingim, bad ngi baroh ngi long ki nongphla ia kata ka jingshisha." Ki Kam 2:31,32.

Ki sabut ki long ki bakhlain ba ki jingjia shaphang U Jisu ki shu jia hi. Ia ka jingiathuh shaphang ka jingim jong U la thoh bun spah snem shwa ba kine ki jingjia kin jia da ka bor ba palat ia ka jong u briew. Da shisha U Jisu U dei U Khun jong U Blei.

Hadien ba la dep khmih ia kine ki sakhi, ngi donkam ban rai da kaba duwai shaphang uei u ban long U Trai ha ka jingim jong ngi. Lada phim pat shym la leh ia kata, phin buh ne em ia ka jingim jong phi ha ki kti U Jisu?

4. KA JINGIM BA LA PYNBEIT DA U BLEI

U Jisu u la im ka jingim ba la pynbeit da U Blei, la dep iathuh lyngkot lypa bun spah snem shwa ban kha ia U. U kynmaw barobor ia kata ka jingshisha. U iai long uba sngewthuh ia ka jingialam U Blei. U Khrist u la ong:

"Ngam leh ei ei ruh em na lade hi; hynrei kat kumba U Kpa jong nga u la hikai ia nga ia kita kein nga iathuh. . . namar nga leh barobor ban pynsngewbha ia U." Ioannis 8:28,29.

U Blei U la thmu lypa ia ka jingim U Jisu kum u briew ha pyrthei bun snem shwa ban kha ia u, bad U Blei U don ka jingthmu ia uwei pa uwei u briew. U tip kumno iwei pa iwei na ngi ngi lah ban pyndep ia ki jingkwah ba jylliew bad shem ia ka jingim ba kyrhai.

U Ray um ju sngew thikna ba u kwah ban aiti ia lade ha ki jingthmu U Blei. Hynrei ynda u la iakynduh ia ka jingrai ka ba eh sha kano ka kollej ba u dei ban leit, u la kut jingmut ka sien nyngkong ha ka jingim jong u ban wad ia ka jingialam ba kynja blei ia kata ka sobjek. U la duwai bun sngi bad pyrshang ban shah shkor ia ki jubab. Hadien katto katne por u i kumba u la ioh ki daw ki ba shai balei ba u dei ban jied ia ka kollej B: kaba kham duna ka jinglut jingsep, tangba ka dei ka skul bah kaba heh. Shen hadien ba la sdang ki klas u la ia ithuh ithaw bad ki Khristan kiba bha kiba dei na ka Campus Crusade ia U Khrist. Ka jingiasyllok jong u bad ki ha kito ki arsnem ka la pynkylla bak ia ka jingim jong u.

Haba u Ray u peit shadien mynta, u iohi ba man ba u ia kynduh bad ka jingrai ki bakhraw bad wad jingiarap na U Blei, "U Blei u plie lad plie lynti ia u."

Kumno phin tip ia ka jingthmu U Blei ia ka jingim jong phi? U Blei u ialam ha ki bun rukom:
(1) KA BAIBL
Kat kum u nongrwai salm, ka kitab aiu kaba ialam ia ka jingim.
"Ka Ktien jong me ka long ka sharak ia ki kjat jong nga bad ka jingshai ia ka lynti iaid jong nga." Salm 119:105.
Ka ktien U Blei ka pynthymmai ia ka jingmut bad ka iarap ban iohi jngai (Rom 12:2; Salm 119:99). Don da ka por bathikna ban duwai bad pule ia ka ktien U Blei, ka dei ka rukom babha tam ban sdang ia kawei pa kawei ka sngi.

(2) KI JINGJIA BA IALAM U BLEI
U Blei U ialam ruh da ki jingjia badon sawdong. Ka Salm 23 ka pynpaw ia U kum U Nongap langbrot U Babha. U Nongsharai u ialam ia ki langbrot sha ki jaka phlang bajyrngam. U long uba lah ban iarap bad pynmyntoi bad shim jinghikai na kawei pa kawei ka jingiashem. Ngi don u nongsharai uba don hajan barobor.

(3) KA JINGKREN BEIT U BLEI HA KA DOHNUD
U Blei U ialam ia ngi da kaba kren beit ha ka jingiatiplem jong ngi. U Mynsiem u lah ban pynshai ia ki "khmat ka dohnud jong phi" (Eph. 1:18). Katba ngi nang iai pynmlien ban iakren bad U Blei, katta ruh un nang kham lah ban ialam ia ngi. U pynwan dur ia ka jingshon ha ka mynsiem bad ia ka bor pyrkhat bad jingbishar khnang ba ngin lah ban iohi shai ia ka jingjam ba ngi donkam ban shim.

5. KI JINGIALAM KI DEI BAN IAHAP SUR

Ka long kaba lah, da shisha, ban pyrkhat ba phi im ka jingim ba la ialam da U Blei, hynrei phi shu bud ne pyndem sha la ka jong ka mon bad jingsngew (Proberb 16:25). Ki jingsngew jong ngi ki dei ban iadei bad ka jinghikai ka ktien U Blei. Kam long kaba dei ban pynkut nia ba U Blei U ialam ia ngi lymda baroh lai ki nongialam ki iahap sur.

Shim ia u Jake, kum ka nuksa. U don ka lok ba bha bad ki khun arngut, hynrei u bieit samla pynban ia kawei pat ka kynthei. U iathuh ia ki paralok jong u: "nga la duwai shaphang kane bad nga sngew ba ka dei ka mon U Blei."

Ki jingsngew jong u Jake bad ka "jingshon ba hapoh jong u hi" ki la ialam bakla ia u sha ka lynti ka bym dei. U mut dur ba ka dei ka jingialam U Blei ba u la ibha ia kata kawei pat ka kynthei bad u khlem peit sha ka hukum U Blei ha ka Baibl pyrshah ia ka klim. Ka Baibl, ka "hukum bad ka jingphla," ka dei ka nongialam badon bor, ka nongbishar ba khatduh ban rai ha ki jingleh ki badei (Isaiah 8:20). Ngim dei lano lano ruh ban shah ialam ha ki jingsngew ba long pyrshah ia ki jinghikai ka ktien jong U Blei.

6. KABA PYNDEM SHA KA JINGTHMU U BLEI

Mynba u Soitan u la wan ban pynshoi ia U Jisu ha ri khlaw, u la ai jingmut, lada phi mon ban ieh noh ia kane ka jingkhein duh ba jynjar ba U Kpa jong phi u la thmu ia phi, ngan ai ha phi ia ka pyrthei ha ki kti jong phi __ bad ka nam, ka spah, bad ka jingim kaba suk." U Soitan u pyndonkam da ki dkhot Baibl ban pyrshang ialam bakla ia U Jisu. Hynrei man ba u pyrshang, U Jisu U ialeh bad u da ka ktien U Blei "la thoh" (Mathaios 4:1-11).

Kawei ka jinghikai badonbor ngi lah ban ioh na ka jingim U Jisu ka dei ka jingpyndem ha ka mon U Kpa. Wat hapdeng ka kordit bah jong ka Gethsemane, u la pyrta, "Ko Kpa, lada don lad, to ai ba kane ka khuri kan lait noh na nga. Hynrei ym ia ka mon jong nga, ia ka mon jong me yn leh (Mathaios 26:39). Hadien lai snem ka jingtrei minot jong u, u da im man ka sngi ha ka jingiadei bad ka mon jong U Kpa, ki ktien khatduh U Jisu ki long: "La pyndep" (Ioan 19:30). Kata ka mut U Jisu U ong, "Ka jingim jong nga kaba la thmu da U Blei ka la kut bad la pyndep."

Haba phi sdang ban iohsngew ia ka sur kren jong U Blei ba U kren kaba iadei bad ka ktien jong U, da ka jingialam ha ki jingjia, bad kaba shon ha ka jingiatiplem, phi lah ban tip bad pdiang ia ka jingialam jong u da ka dohnud baroh. Phi ruh phi lah ban shem ia ka jingkmen jong ka jingim kaba bud ia ka jingthmu bad jingialam U Blei.