Mabalin kadi a Dagiti Kaadduan ket Kamalida?

Idiay Guide 16 nadiskobretayo a ti pannakapadas iti panaginana iti Sabado ket maysa a napateg nga agas iti napno iti banag a biag ita a tiempo. Agsipud ta maawatan ti Dios dagiti tunggal masapsapultayo, ket imbagangonna ti maikapito nga aldaw nga agpaay iti pisikal a panaginanatayo ken ti maikapito nga aldaw nga agpaay iti pisikal a panaginanatayo ken espiritual a pannakabang-artayo. Kalpasanna a parsuaen ti lubongtayo iti innem nga aldaw, ket "naginana" Isu iti maikapito nga aldaw, "benindisionanna, ken inaramidna daytoy a nasantoan" (Genesis 2:1-3).

Idi inted ti Dios dagiti Sangapulo a Bili iti ilina, ti Israel, inkabilna ti bilin a salimetmetan ti maikapito nga aldaw ti Sabado iti puso iti lintegna (Exodo 20:8-11). Kas maiyannurot ditoy a bilin, ti Sabado ket isu iti pakalagipan iti pannakabalin ti Dios a Mammarsua, maysa nga aldaw tapno sumardeng ken panunoten ti maipapan kadagiti pintas ken nakaskasdaaw a parsuana, maysa nga aldaw tapno aginana ken mapantayo umasideg iti Namarsua kadatayo, maysa nga aldaw tapno sukimatentayo iti naun-uneg ti relasiontayo Kenkuana.

Kabayatan iti panagbiag ni Jesus ditoy kas tao, uray Isu ket sinalimetmetanna ti Sabado (Lucas 4:16), ket intedna daytoy a kas maysa nga aldaw a pagimbagan dagiti Cristiano (Marcos 2:27, 28). Dagiti adu a teksto idiay libro dagiti Aramid ket inaramidda a nalawag a dagiti adalan ni Cristo ket nagdayawda iti aldaw ti Sabado kalpasan iti panagungarna (Aramid 13:14; 16:3; 17:2; 18:1-4, 11).

1. TI NAKIRO A SALUDSOD

Daytoy ket mangipan kadatayo iti maysa a suheto a nasarakan iti adu a nakiro. Ti Nacristianoan a lubong ket iti medio nabayagen a tiempo ket salsalimetmetanda dagiti dua a nagduma nga aldaw. Iti maysa a banda, kaadduanna a Cristiano ket napudnoda a salsalimetmetan ti Domingo, ti umuna nga aldaw ti lawas, a patienda a pakalagipan iti panagungar ni Cristo. Idiay bangir a banda, ti dakkel a grupo dagiti Cristiano, kapadpadada a napudno, ket patienda a daydayawen laeng iti Biblia ti maikapito nga aldaw kas ti Sabado ket awan iti mangpaneknek iti kinasanto ti Domingo.

Adda kadi nagdumaanna no aniaman kadagitoy nga aldaw iti ngilinentayo kas Sabado? Kas napudno ken nasaet a tattao nga agkalkalikagum a maammoan ti kinapudno, ket masapul a kanayontayo a saludsoden dagiti bagitayo: "Ania iti napateg kenni Jesus? Ania iti tarigagay ni Jesus nga aramidek?

Iti intayo panagdesision maipapan ditoy dagiti sumagmamano a napateg a kinapudno ket masapul a maaramid a nalawag: Sinno iti nangsukat iti Sabbath manipud Sabado, ti maikapito nga aldaw iti lawas, a nagbalin a Domingo, ti umuna na aldaw ti lawas? Impalubos kadi ti Biblia daytoy a panangsukat? No pudno daytoy, ti Dios kadi, ni Cristo kadi, wenno mabalin a dagiti apostol iti nangaramid iti panangbaliw? Agtuloytayo babaen iti panangkitatayo kadagiti amin a posibilidad.

2. BINALIWAN KADI TI DIOS TI ALDAW?

Adda kadi iti balikas a naggapu iti Dios a nangbaliw iti Sabbath manipud maikapito nga aldaw a nagturong iti umuna nga aldaw ti lawas?

Kaadduanan dagiti Cristiano ket awatenda ti sangapulo a bilin kas maysa a napudno a mangidalan iti panagbiag. Dagitoy laeng iti mensahe a personal ng ainsurat I
Ti Dios agpaay iti tao. Napategda unay dagitoy, isu nga insuratna ida iti bato babaen iti bukod a ramayna (Exodo 31:18).

Iti maikapat a bilin, binilinnatayo ti Dios nga:

"Laglagipem ti aldaw a panaginana tapno santifikarem. Kadagiti innem nga aldaw agtrabahokanto, ket aramidem amin nga aramidmo; Ngem TI MAIKAPITO NGA ALDAW ISU TI MAYSA A PANAGINANA KEN JEHOVA A DIOSMO: iti dayta nga adlaw, dika agtrabaho…. Ta kadagiti innem nga aldaw ni JEHOVA inaramidna ti langit ken daga, ti taaw, ken amin nga adda kadakuada, ket NAGINANA iti maikapito nga aldaw: isi ti gapuna a NI JEHOVA BINENDISIONANNA ti aldaw a panaginana, ken SINANTIFIKARNA."--Exodo 20:8-11.

Idi inted ti Dios dagiti Sangapulo a Bilin iti ilina, inaramidna met a nalawag nga awan iti uray sinno a tao iti mangbaliw wenno mangurnos idiay bilin a naggapu iti nasantoan a bibigna.

"DIKAYTO SURSUROKAN ti sao nga ibilinko kadakayo, wenno DIKAYTO MET KESSAYAN, tapno mabalinyo a salimetmetan dagiti bilbilin ni JEHOVA a Diosyo, nga igunamgunamko kadakayo."--Deuteronomio 4:2.

Ti Dios ket nagsapata a saanna a baliwan dagiti bilinna:

"Ti tulagko DIAKTO barengbarengen, DIAK MET BALIWAN TI BANAG A NAGWAYAWAY KADAGITI BIBIGKO."--Salmo 89:34.

Ti Biblia ket nalawag a saan a binaliwan ti Dios ti Sabbath manipud maikapito a nagturong iti umuna nga aldaw iti lawas.

3. BINALIWAN KADI NI JESUS TI SABADO?

Ibagbaga ni Jesus, dagiti Sangapulo a Bilin ket saan a mabalin a sukatan.

"Dikay pagarupen nga immayak a mangdadael iti linteg weno kadagiti mammadto: saanak nga immay a mangdadael, no di ket mangtungpal. Ta ti kinapudnona kunak kadakayo, nga agingga ti mapukaw ti langit ken daga, uray la koma no maysa a jota wenno tunlek, dinto mapukaw iti linteg, agingga ti isuamin matungpalda."--Mateo 5:17-18.

Iti Guide 16 nadiskobretayo nga ugali ni Jesus iti agdaydayaw idiay sinagoga iti aldaw ti Sabado (Luas 4:16). Nadiskobretayo met a kalikagum ni Jesus a dagiti adalanna ket ituloyda iti pannakapadas kadagiti ragsak iti pudno a panangsalimetmet iti Sabado (Mateo 24:20).

Nalawag a manipud iti adal ni Jesus ken ehemplona a masapultayo pay laeng ti Sabado agpaay iti panaginana, panagrelaks, ken panagusar iti tiempo a kaduatayo ti Dios.

4. DAGITI KADI APOSTOL ITI NANGBALIW ITI SABADO?

Ni Santiago a kaunaan a lider iti umuna nga iglesia Cristiana, ket nagsurat maipapan kadagiti Sangapulo a Bilin.

"Ta ti siasinoman a mangtungpalto iti amin a linteg, ket makasalungasingto uray maymaysa agbanagto a pakabasolanna amin. Ta ti nagsao: Dika makikamalala kinunana met: Dika mamapatay. Ita ngarud, no dika makikamalala, ngem mamapatayka rumsuaka a nangsalungasing iti linteg."--Santiago 2:10, 11.

Ni Lucas, maysa a mangngagas ken ebanghelista iti umuna nga iglesia ket nagreport:

"Ket iti aldaw a panaginana rimmuarkam iti ruar ti ruangan iti igid ti maysa a karayan, isu nga impapanmi nga adda disso a pagkararagan, ket timmugawkami, ket kinasasaomi dagiti babbai nga immay."--Aramid 16:13.

Ti libro dagiti Aramid iti Baro a Tulag ket insaritana iti 84 nga ulit idi ti Sabado ket nginilin dagiti adipen ni Cristo, isuda amin, nasurok a 14 a tawen kalpasan iti panagungar ni Jesus: dua a Sabado idiay Antioch (Aramid 23:14, 42, 44); maysa idiay Filipos (Aramid 16:13); tallo idiay Tesalonica (Aramid 17:2, 3); 78 a Sabado idiay Corinto (Aramid 18:4, 11).

Ni Juan, kaudian a natay kadagiti dose nga apostol, ket nagngilin iti Sabado. Insuratna:

"Siak addaak idi iti Espiritu, iti aldaw ti Apo."--Apocalipsis 1:10.

Ibagbaga ni Jesus, ti aldaw ti Apo ket Sabado:

"Ta ti Anak ti tao isu ti Apo ti aldaw a panagina."--Mateo 12:8.

Iti panangbiruk iti pammaneknek manipud Kasuratan ket nangipakita a dagiti apostol ket saanda a nangaramid iti pananggay-at tapno baliwanda ti aldaw ti panaginana nga inted ti Dios manipud maikapito nga agturong iti umuna nga aldaw iti lawas. Ti Baro a Tulag ket sinaritana laeng ti umuna nga aldaw iti lawas iti walo laeng nga ulit. Awan kadagitoy a pasamak a ti umuna nga aldaw iti lawas ket naibaga a kas nasantoan nga aldaw, wenno ketdi daytoy ket naibilin a mailasin a kas aldaw iti pangilin. Ti kritikal a panangsukimat kadagitoy walo a teksto maipapan ditoy umuna nga aldaw iti lawas ket ipakitana dagiti pasamak kadagitoy nga aldaw ti Domingo:

(1) Dagiti babbai ket napanda idiay tanem iti umuna nga aldaw iti lawas (Mateo 28:1.
(2) "Idi nakalabasen iti Sabado" dagiti babbai ket intuloyda dagiti kadawyan a trabahoda idi umuna nga aldaw ti lawas (Marcos 16:1, 2).
(3) Ni Jesus ket nagpakita nga immuna ken ni Maria Magdalena iti parbangon iti umuna nga aldaw iti lawas (Marcos 16:9).
(4) Dagiti adipen ni Jesus ket intuloyda dagiti kadawyan a trabahoda iti umuna nga aldaw iti lawas (Lucas 24:1).
(5) Ni Maria ket napan idiay tanem ni Jesus ket nasarakanna a ti tanem ket awan nagianna idi umuna nga aldaw iti lawas (Juan 20:1).
(6) Dagiti adalanna ket nagtitiponda "gapu iti butengda kadagiti Judio" (saan a tapno agdaydayawda) idi umuna nga aldaw iti lawas (Juan 20:19).
(7) Dinawat ni Pablo kadagiti miembro iti iglesia tapno urnongenda dagiti pondoda iti umuna nga aldaw iti lawas, ken "mangilasinda iti gated iti pirak" nga agpaay kadagiti marigrigat a kakabsat idiay Jerusalem (1 Corinto 16:1, 2). Ti teksto ket saanna a naibaga iti aniaman a narelihionan a panagtitipon.
(8) Idiay Aramid 20:7, insarita ni Lucas iti maipapan iti panangasaba ni Pablo iti umuna nga aldaw iti lawas idiay biglaan a panagtitipon tapno makapagpakada isu kadagiti kakabsat. Siempre ni Pablo ket inaldaw a mangaskasaba, ken dagiti apostol ket mangmanganda iti tinapay iti inaldaw (Aramid 2:46).

Awan kadagitoy a teksto iti nangisingasing nga intension dagiti apostol nga isardengdan iti agngilin iti Sabalo a maikapito nga aldaw. Awan iti naibaga dagti apostol a panagbaliw iti Sabado manipud maikapito nga agturong iti umuna nga aldaw iti lawas. Nalawag nga awan ti pammaneknek iti Baro a Tulag nga agpaay iti panangbaliw iti Sabado manipud iti Sabado a maikapito nga aldaw nga agturong iti Domingo ti umuna nga aldaw iti lawas. Ti pannakabaliwna ket dimteng kalpasan dagiti aldaw ni Jesus ken dagiti apostol, isu a kitaentayo ti pakasaritaan tapno makitatayo no kaano ken no kasano iti pannakabaliwna.

5. ADINNO ITI NAGGAPUAN ITI DOMINGO?

Dagiti apostol ket nalawag a pinatigmaanandatayo a dagiti dadduma a Cristiano ket maiyanodda nga umadayo manipud kadagiti doktrina iti Cristiano iti Baro a Tulag: "Isu nga, agpuyatkayo" (Aramid 20:29-31), ket dayta iti eksakto a naaramid. Dagiti mapagtalkan nga estoriador ket nalawagda nga inrekord no kasano a dagiti Cristiano ket nangrugida a simmina manipud iti kinalinis iti apostoliko. Dagiti tradision ken doktrina a ni Pablo, ni Pedro, ken dagiti dadduma a nagipundar iti iglesia Cristiana ket saanda nga inayunan ket in-inot a nagkarayam nga immuneg idiay uneg iti iglesia.

Ti panangbaliw manipud iti panagngilin iti Sabado a nagturong iti panagngilin iti Domingo ket nangrugi idi kalpasan iti pannakakumpleto iti Baro a Tulag ken idi natay aminen dagiti apostol. Inrekord iti pakasaritaan a dagiti Cristiano ket iti tanoyna ket immakarda manipud iti panagdayaw ken panaginana iti maikapito nga aldaw a nagturong iti umuna nga aldaw iti lawas. Ngem siempre dagiti mammati ket saanda a simmardeng a nangilin iti maikapito nga aldaw iti Sabado iti naited a murdong iti lawas, ket bigla a nirugianda iti nagngilin iti Domingo kas aldaw iti Apo. Ti kaunaan a pudno a pasamak iti panagngilin iti Domingo babaen dagiti Cristiano ket nangrugi idiay Italia, iti katingngaan iti maikadua a siglo kalpasan ni Cristo. Iti nabayag a tiempo kalpasan daytoy, adu kadagiti Cristiano ket ngilngilinenda a pareho dagitoy nga aldaw, bayat dagiti met dadduma ket salsalimetmetanda laeng ti Sabado.

Idi Marzo 7, A.D. 321, ni Constantino a natan-ok nga emperador iti Roma ket intedna ti kaunaan sibil a linteg maipapan iti Domingo, a pilpilitenna dagiti amin a tattao idiay emperio iti Roma, malaksid dagiti mannalon nga aginanada iti Domingo. Daytoy, ken dagiti lima pay a dadduma a linteg a sibil nga imbilin ni Constantino maipapan iti Domingo, iti mangikabil iti legal a pinagtuladanda kadagiti amin a sibil a lehislasion maipapan iti Domingo manipud idi a tiempo inggana ita a tiempo. Idi maikapat a siglo, ti konsilio iti Laodicea ket pinawilanna dagiti Cristiano manipud iti panagsardengda nga agtrabaho iti Sabado, bayat a pilitennaida a dayawenda ti Domingo babaen iti panagsardeng nga agtrabaho no laketdi mabalin.

Impakita iti pakasaritaan a ti panagdayaw iti Domingo ket ugali nga inaramid iti tao. Ti Biblia ket saan a nangted iti panangipalubos tapno ikkaten ti maikapito nga aldaw ti Sabado iti maikapat a bilin. Impadto ni mammadto Daniel a kabayatan iti panawen iti Cristianismo, ti maysa a mangallilaw a puersa ket gay-atenna a baliwan ti linteg ti Dios (Daniel 7;25).

6. SINNO ITI NANGARAMID ITI PANANGBALIW?

Sinno iti ofisial a nangiyales iti Sabado manipud iti maikapito nga aldaw a nagturong iti umuna nga aldaw iti lawas? Ti iglesia Katolika iti nagipudno a nangaramid ditoy. Idiay gay-atda nga isalbar ti marmargaay nga emperio ti Roma, dagiti lider iti iglesia nga addaan iti naimbag nga intension ket ikinompormisoda ken ginay-atda a baliwan ti aldaw ti panagdaway manipud Sabado a nagturong iti Domingo.

Ti katekismo iti Iglesia Katolika Romana ket mabasa iti kastoy:
"Saludsod: Ania iti aldaw iti Sabado?
"Sungbat: Ti Sabado isu ti Sabbath.
"Saludsod: Apay a ngilngilinentayo ti Domingo imbes a Sabado?
"Sungbat: Ngilngilinentayo ti Domingo imbes a Sabado, agsipudta ti Iglesia Katolika…ket inyalisna ti kinasagrado ti Sabado iti Domingo."-Peter Geiermann, The Convert's Catechism of Catholic Doctrine (1957 edition), p. 50.

Ipagtangtangsit it Iglesia Katoliko nga iyan-anunsio a dagiti tao a lider iti iglesia iti nangaramid iti panagbaliw.

"Ti nasantoan nga aldaw ti Sabado, ket nabaliwan manipud iti Sabado a nagturong iti Domingo…saan a naggapu iti aniaman a bilin iti Kasuratan, no diket naggapu iti bukod a pannakabalin ti iglesia nga agpanunot…. Dagiti tao nga agpanpanunot a dagiti laeng Kasuratan iti maymaysa nga agituray, ket lohikal nga agbalin a Seventh-day Adventist, ket salimetmetanna a nasantoan ti Sabado."-Cardinal Maida, Archbishop of Detroit, Saint Catherine Catholic Church Seninel, Algonak, Michigan, May 21, 1995.

7. ANIA ITI IBAGBAGA DAGITI DADDUMA NGA IGLESIA A PROTESTANTE?

Dagiti ofisial a dokumento a mangibaga kadagiti pammati dagiti dadduma a denominasion iti Protestante ket makitunosda a ti Biblia ket saan a nangted iti panangipalubos iti panagngilin iti Domingo.

Ni Martin Luther, nangiyuna iti Lutheran nga Iglesia, ket nagsurat idiay Augsburg Confesion, Article 28, paragraph 9:
Isuda (ti Romano Katoliko) ket impakdaarda ti pannakasukat ti Sabado iti Domingo, ti aldaw ti Apo, a kontra iti dekalogo (Sangapulo a bilin)…awanen iti sabali pay nga ehemplo iti panagpannakkel a nakarkaro ngem iti panangsukat iti aldaw ti Sabado. Natan-ok, kunada, iti pannakabalin ken akem iti iglesia, agsipudta inikkatna ti maysa a bilin kadagiti Sangapulo a Bilin."

Dagiti Methodist thelogian-ni Amos Binney ken Daniel Steele ket naobserbaranda iti:
"Pudno nga awan iti positibo a bilin nga agpaay iti panangbautisar iti ubing…wenno iti bilin nga agpaay iti nasantoan a panangsalimetmet iti umuna nga aldaw iti lawas."-Theologicl Compound (New York: Methodist Book Concern, 1902), pp. 180, 181.

Ni Dr. N. Summerbell, maysa nga estoriador dagiti Disipulo ni Cristo wenno Iglesia Cristiana, ket nagsurat:
"Ti Iglesia Romano ket naan-anayen a timmallikod…. Binallikidna ti maikapat a Bilin babaen iti panangikkatna iti Sabado iti Sao ti Dios, ket inaramidna ti Domingo a kas nasanto nga aldaw."-A True History of the Christian and the Christian Church, pp. 417, 418.

8. ANIA ITI PUDNO NGA ISYU?

Daytoy ket ipannatayo a sisasango kadagitoy a salsaludsod: Apay nga adu dagiti Cristiano iti agngilngilin iti Domingo nga awan iti otoridad iti Biblia? Ket ti napatpateg pay, ania nga aldaw iti ngilinek? Surotek kadi dagiti agkunkuna a, "siguro ket awan met iti nagdumaanna uray no ania nga aldaw iti ngilinek, basta ngilngilinek ti maysa kadagiti pito nga aldaw"? Wenno, ibilangko a napateg ti aldaw nga inted ni Jesus a Mammarsuatayo idi pinarsuana ti lubong, ken ti aldaw nga intudo ti Dios iti Sangapulo a Bilin: "ti maikapito nga aldaw ket isu iti Sabado"?

Ditoy ket pagsasaritaantayo iti nakarkaro ngem iti Makita laeng a panagngilin, no diket no ania nga aldaw iti nainana a katunos iti Biblia. Ti napateg a pagsasaritaan ket ti panagtulnog kenni Jesus. Inlasin ti Namarsua kadatayo ti Sabado kas "nasantoan nga aldaw, kas panawen kadatayo ken dagiti familiatayo tapno mapantayo umasideg Kenkuana agpaay iti pigsa ken pannakabang-ar. Sinno iti tulnogek? Tulnogek kadi ni Jesus, ti Anak ti Dios, wenno ti tradision iti tao maipapan iti aldaw a nasantoan a ngilinek? Ti pagpilian ket nalawag: dagiti adal dagiti tao, wenno dagiti bilin ti Dios. Ti sao dagiti tao wenno ti Sao ti Dios? Ti insukat ti tao wenno ti nasantoan a bilin.

Ni mammadto Daniel ket nangiwarnak iti patigmaan kadagiti "mangpadas a mangbaliw dagiti naikabilen a panawen ken dagiti linteg" (Daniel 7:25) ("dagiti mangigagara a mangbaliw kadagiti panawen ken ti linteg," Daniel 7:25). Aw-awagan ti Dios ti ilina nga agsublida iti panagtulnog. Aw-awisenna ida tapno ngilinenda ti Sabado kas simbolo iti kinapudno ken ayat Kenkuana.

Kinuna ni Jesus, "No ay-ayatendak, tulnogenyo dagiti bilinko" (Juan 14:15). Ket ikarkarina iti naan-anay a ragsak kadagiti agayat Kenkuana tapno tulnogenda dagiti bilbilinna (Juan 15:9-11). Addaantayo iti nakaskasdaaw a Mangisalakan. Kasta unay iti saetna nga agpaay kadatayo tapno mapadasantayo ti Ayatna iti entiro a kinaan-anayna. Ti puso nga agduyos nga agtulnog ket lukatanna a nalawa ti ruanganna agpaay idiay nga ayat.

Idiay minuyungan ti Gethsemane, ni Cristo ket nagpasakup a naan-anay iti pagayatan iti Ama-urayno nakasango Isu idiay krus ken dagiti basol iti lubong ket rumrumekenda ti biagna. Kas iti dawatna iti Dios, "Ikkatem daytoy a kopa kaniak," ket nagtuloy Isu a nagpasakup iti pakaasina, ket innayonna, "ngem saan a ti pagayatak, no di ket ti pagayatam" (Marcos 14:36).

Il-iliwen ni Cristo a mapadasantayo ti pannakatungpal nga iyeg iti pudno a naipasakup a biag ken tarigagayna met a mapadasantayo ti ragak iti panaginana iti Sabado. Kalikagumna a pagtalkantayo Isu a naan-anay tapno tulnogentayo Isu iti amin a detalye iti biag. No sungbatam ti ayab ti Dios ken tungpalen amin dagiti bilbilinna, ket mapadasam ti kari ni Jesus a ti ragsakna ket "mapan kenka" ket "ti ragsakmo" ket "agbalin a naan-anay" (Juan 15:11).