Ti Limed ti Nasalun-at nga Estilo iti Panagbiag

Dagiti aggigiddan nga agad-adal ken agsuksukimat ket nariknada dagiti ut-ot tapno yaramidanda iti dokumento ti maysa a kinapundo nga immunan nga imbangon iti Biblia: a dagiti tao ket nagtitipon a maymaysa. Ti masansan a pagsisinaantayo iti pisikal, mental, ken espiritual a paspaset iti tao ket ti kinapudnona ket agkakapetda ken saan nga agsisina. Iti sabali a sarita, no aniaman ti makaapekto iti panunot ket makaapekto met iti bagi. Ti naespirituan a kasasaadtayo ket adda dagsenna iti pisikal a kasasaadtayo, ken agpapan-agsubli. Datayo ket maysa a nabukel a tao.

Kas pangarigan, dagiti sientifiko nga agsuksukimat ket nasarakanda ti kontrolado a panagadal a ti naragsak, makaliwliwa a panagkatawa ket mangted iti marukod a panagbaliw iti immune system ti tao. Ti kinapudnona ket matulungan dayta bagim a nakarkaro a lumaban iti sakit babaen iti panagbalin a naragsak! Daytoy a panagadal ket ipakitana ti nadikket a panagtrabaho ti panunot ken ti bagi.

Niribribu a tawtawenen iti napalabas, ti Sao ti Dios ket insaritanan daytoy a napateg a koneksion iti panunot ken ti bagi a kaano laeng a naawat iti teoria iti medisina:

"Ti naragsak a puso naimbag nga agas; ngem ti sidudukot nga espiritu magmagaanna ti tultulang."--Proverbio 17:22.

Babaen kenni apostol Juan, kasano kaasideg iti relasion iti panunot ken iti bagi iti espiritual a kinataotayo?

"Ay-ayatek, siak dawatek iti Dios a rumang-ayka kadagiti isu-amin a banbanag, ket ADDA KOMA SALUN-ATMO A KAS MET TI IRARANG-AY ti kararuam."--1 Juan 3:2.

Kalikagum iti Namarsuatayo a "ragsakentayo iti naimbag a salun-at." Ti Sao ti Dios ket mabalin nga agserbi a kas ubbog iti salun-at, kas met iti ubbogtayo iti biag nga agnanayon.

Agsipudta ti pisikal ken mental a salun-attayo ken ti espiritual a kinataotayo ket agkuykuyogda a kanayon, ni Pablo ket inaramidna dagiti sumaganad a sarita:

"Gapuna, uray mangankayo, uray uminumkayo, wenno uray ania nga aramidenyo, aramidenyo amin a maipaay iti dayaw ti Dios."--1 Corinto 10:31.

Ti ebanghelio ket iramanna nga agpadpada ti pisikal ken ti espirtiual a pannakaisubli. Ti nasalun-at nga estilo iti panagbiag ket tumulong kadatayo nga agbalin a naregta a Cristiano.

Adtoy dagiti walo a prinsipio a masapul a suroten no pudno a kalikagummo iti agbiag a nasalsalun-at ken nakarkaro a produktibo a panagbiag:

1. NALINIS NGA ANGIN

Ti nalinis, fresko nga angin ket napateg iti naimbag a salun-at. Iti aldaw ken iti pannaturog iti rabii, ti husto a bentilasion dagiti pagtaengantayo ken lugar iti trabaho ket mangpasiguro a dagiti daratayo ket kanayon a mangiwaras iti naan-anay nga oxygen iti tunggal paset iti bagi. Iti panaganges iti nauneg kabayatan iti pannagna iti agsapa ket maysa a dakkel a pamayan tapno maikkan iti oxygen ti bagi.

Ti klase iti angin nga ang-angsentayo ket nalawag a napateg. Annadam a saamo a maikabil ti bagim iti ayat iti asok, gaas wenno bacteria nga awit iti angin a naggapu manipud iti nakalemmeng a naggapuanna. Ti panagsigarilio ket parugitenna ti angin ket maysa daytoy a napigsa a pumatpatay ita a tiempo. Ti sientifiko a panagadal ket naammoanda iti pakaigapuan a relasion iti tabako ken kanser iti bara, emphysema, ken sakit iti puso. Ti pannakaadik iti bagi iti nicotina iti sigarilio ket mangaramid a ti panagsigarilio ket maysa kadagiti karigatan nga ikkaten nga ugali. Ti panagsigarilio ket mabalin a pumatay iti 12 a million a tattao iti uneg iti maysa a tawen inggana iti tawen a 2020 no ti madama a tignayna ket agtultuloy.

2. LAWAG ITI INIT

"Dagiti bendision iti lawag iti init ket adu:
(1) Ti 15 inggan 30 a minutos nga inaldaw a panagbilag iti lawag iti init iti bigbigat wenno iti ngan-ngani lumned ti init ket tumulong iti bagi a mangaramid iti bukodna a bitamina D, maysa a napateg a sustansia iti kudil. Ti bitamina D ket tumulong iti dara tapno mangaramid iti calcium ken phosphorus, a mangaramid ken mangtarimaan iti panagdakkel iti tulang.
(2) Ti lawag ti init ket agserbi a kas tagapatay iti mikrobio ken bakteria.
(3) Ti init ket mangted iti enerhia a gapu ditoy ti pagarian dagiti mulmula ket maaramidna iti carbon dioxide ken ti danum nga agbalin a carbohydrate…. No awan daytoy a proseso, dagiti animal ken dagiti tao ket matayda iti bisin.
(4) Ti lawag ti init ket tumulong met iti tao a makatrabaho met iti rabii ken maikkatna ti pannakauppapay a gapuanan iti nasipnget nga aldaw no tiempo iti matudtudo.

"Maysa a sarita iti panagannad: Ti lawag iti init ket mabalin met a makadadael. Iti napaut a pannakabilag ket mabalin a puoranna ti kudil, padakkelenna ti peggad iti kanser ti kudil, papardasenna iti proseso iti panaglakay, panagbaket, dadduma dagiti mata, ken pakaigapuan iti panagkusnaw ti mata."

3. PANAGINANA

Ti bagi ket masapulna iti makinana tapno matarimaanna iti bagina met laeng. Masapul a maaddaantayo iti tiempo iti panagliwliwa ken panaginana tapno mapukaw dagiti bannog iti trabaho ken panagpanunot maippan kadagiti responsibilidad iti familia. No awan dagiti masapul a sukat iti panaginana, dagiti tao ket masansan a makapadas iti panagdukot, panagladingit, ken panagsikor. Dagiti kastoy a rigat iti rikna ket makaiturong iti panagsakit, a mangpilit kadatayo nga ited ti panaginana a dawdawaten ti bagitayo iti nabayagen a tiempo. Awan iti makasukat nga agpaay iti naimas a turog iti rabii.

Ti panangpapigsatayo kadagiti naespirituan a bateryatayo iti inaldaw ket napateg met iti pisikal a salun-at. Ti inaldaw a panagutob iti Cristiano, panagadal iti Biblia, ken panagkararag ket paimbagenna iti bagi kasta met iti kararua. Masapultayo met iti kanayon a panaginana manipud iti trabaho, ti maysa nga aldaw a panaginana kada lawas ken iti tinawen wenno kada kagudua iti tawen a panagbakasion.

4. EHERSISIO

Ti ehersisio ket napateg iti salun-attayo:
(1) Ti ehersisio ket tumulong nga aramidenna a normal ti presion ti daratayo.
(2) Ti ehersisio ket ipalubosna iti ad-adu a dara a nakadanon iti amin a paset iti bagi, tapno mataginayonna a nabara dagiti murdong a paspaset ti bagi.
(3) Ti ehersisio ket ibulosna a pareho dagiti pisikal ken emosional a panagdukot, ket tumulong kenka a mariknam iti nasaysayaat a rikna maipapan iti biag. Ti ehersisio ket kadawyan a kalaingan nga agas agpaay iti panagladingit ken panagdukot.
(4) Ti ehersisio ket mangted iti electrical nga enerhia iti utek ken kadagiti sellula dagiti urat. Parang-ayen ti salun-at babaen iti panangparigatna iti sistema iti pananglaban iti sakit. No ti bagi ket maaywanana a naregta babaen iti pudno nga ehersisio, ti panunot ket a ddada a makapagpanunot a nalalaing ken tuloy-tuloy.
(5) Ti ehersisio ket tumulong dita kolormo ket taginayonennaka a saan a nalukmeg.
(6) Ti ehersisio ket aramidenna a nakarkaro a naregta, ket itantanna ti agpada a pannakbannog iti pisikal ken iti emosional.
(7) Daytoy ket tumulong iti panagaramid iti utek iti kemikal a mangted kenka iti rikna iti nasayaat a kinatao ken paadduenna ti panaganus nga agpaay iti sakit

No saanka pay nga ager-ehersisio, mangrugika a nainayad ken in-inut a paaduenna kas bumaybayag iti andormo. Nasaysayaat no konsultaem ti doktormo sakbay a mangrugika. Ti panggepmo ket maaddaanka iti uray ania a klase iti ehersisio a mabalin a maipares iti pannagna iti maysa a milia iti 15 minuto, maminpat wenno ad-adu pay iti maysa a lawas.

5. DANUM

Agsipud ta ti danum ket napateg iti tunggal sellula iti bagi, masapul nga uminom iti adu.
"1. Babaen iti timbang, ti bagi ket nganngani 70 porsiento a danum….
"2. Masapal ti bagi ti nganngangi 2 ½ litro iti danum iti inaldaw tapno maaramidna dagiti amin a trabahona. Ti dadduma kadagitoy a trabahona ket iramanna ti panangpataray iti dara, panangibelleng iti rugit, panangitulod iti sustasia, ken panaggiling….
"3. Ti kadawyan a tao ket addaan iti 15 inggana 40 billion a sellula iti utek. Tunggal maysa kadagitoy ket 70 inggana 80 porsiento a danum. Ti naan-anay a danum tapno masuportaran amin dagitoy a sellula ket tumulong kenka nga agbalin nga alerto iti utekmo ket tumulong a malappedan ti panagladingit ken panagsikor.
"4. Saan laeng a ti danum nga in-inumen iti napateg. Ti inaldaw a panagdigos iti nalamiis ken presko a danum ket tumulong a maparang-ay ti "sirkulasion iti dara, ket mapapigsa ti bagi ken ti panunot. Ti panagdigos ket tumulong met a mangpakalma kadagiti nabannog nga ur-urat, a pakaigapuan iti panagsakit gapu iti panagkapuy iti sistema a lumaban iti sakit. Ti panagdigos ket makaikkat kadagiti rugit iti kudil ken mangikkat iti gurigor."

6. TI NASAYAAT A TARAON

Idi panamarsua insuro ti Dios kenni Adan ken Eva a ti taraonda ket nuwes, bukbukel, ken prutas (Genesis 1:29). Kalpasan a nagbasol ni Adan kenni Eva, dagiti nateng ket nainyon a taraonda (Genesis 3:18). Kalpasan iti layus, ti Namarsua ket innayonna dagiti "nalinis" a lasag a taraon iti taraonda (Geneiss 7:2-3; 9:1-6).

Dagiti lasag dagiti animal ket addaan iti naurnong a tabtaba ken kolesterol, a mangpangato iti peggad iti nangato a presion iti dara, stroke, sakit ti puso, kanser, panaglukmeg, diabetes ken dadduma a saksakit. Ita a tiempo dagiti doktor ket balbalakadanda dagiti mangmangan iti karne a ti kanenda laeng ket dagiti awan iti tabana, naluto a nalaing a karne ken lames ken bassit laeng.

Agsipud ta dagiti tao a mangmangan laeng iti natnateng ket nasalsalun-atda ken at-atiddog iti biagda, adu kadagiti eksperto iti taraon ket iti salun-at ken irekrekomendada a pirmi a pagpanunotantayo iti agsubli iti orihinal a taraon iti tao a nuwes, bukbukel, ken prutas, ken natnateng a nainayon.

No kayatmo iti mangrugi iti vegetarian a taraon, siguradoem nga umuna nga ammom no kasano iti agaramid iti balanse a taraon nga awan iti karnena. Mangan iti lima wenno innem a sukat iti maysa nga aldaw iti nadumaduma a prutas, nuwes, bukbukel, innapoy, ken natnateng. Berdi ken duyaw a natnateng, a kakuyog ti citrus ket napateg unay. Managusar iti arina a saan unay a napudaw, ken iti Bagas sana unay apuas kas innapoy. Ti kanen nga innapoy ket aglaon iti innem wenno nasursurok a sukat iti maysa nga aldaw. Sukatam dagiti kankanem a taba iti animal (butter, cream) mantikilya, samsam-it, ken daddumpa pay) iti mantika iti nateng. Dagita a kankanen ket makaumanay uray awan iti karne.

Dagiti agpili a mangan iti karne kas paset ti taraonda, ket kanenda laeng dagiti karne nga ibagbaga iti Biblia a "nadalus,' wenno mabalin a makan iti tao. Idi impalubos ti Dios kadagiti tao a mangan iti karne kalpasan iti layus (Genesis 7:2, 3; Levitico 11:47), imbagana no ania kadagitoy a lasag a taraon iti nalinis, ken dagiti narugit a saan a nasayaat a kanen.

Basaen iti Levitico 11 ken Deuteronomio 14 iti listaan dagiti billit, animal, ken lamlames, nga imbaga ti Dios a saan mabalin a kanen. Babaen kadagitoy a kapitulo, dagiti nalinis nga animal ket masapul a naggudua, wenno pisi, ti kukoda ken agngatingat. Dagiti nalinis a lames ket masapul nga adda siksikda ken pigarda. Dagiti billit a mangmangan iti basbasura ket maipagel.

Kadagit narugit nga animal ket ti baboy ket espesial a nainaganan ken nailunod (Deuteronomio 14:8). Ti nangato a porsiento kadagiti bagi ti tao a nautopsi ket naikkatan iti trichinae. Dagitoy babassit nga igges ket maiyalis iti tao a mangmangan iti naalian a karne iti baboy. Ti madama a sientifiko a panagadal ket masarakanda a no apay nga imbaga ti Dios a dagiti dadduma a karne ket narugit. Mabalin a ti maysa a rason ket ti peggad iti sakit, kas ti trichinae nga igges iti karne iti baboy. Mabalin a ti maysa pay a rason ket ti makadadael nga epekto dagiti maurnong a taba iti bituka iti tao.

7. LIKLIKAN DAGITI BANAG A MAKADADAEL

Ania dagiti patigmaan nga inted iti Biblia maipapan kadagiti inumen a
makabartek?

"Ti arak managrabrabak, ti naingel nga inumen managringringgor; ket siasinoman a mailaw-an kenkuana saan a masirib."--Proverbio 20:1.

"Uray dagiti mannanakaw, uray dagiti naagum, uray dagiti MANAGBARBARTEK, uray dagiti managtabbaaw, uray dagiti managpaanak, saandanto a tawiden ti pagarian ti Dios."--1 Corinto 6:10.

Maapektoan iti alkohol dagiti sumaganad a sistema iti bagi:
"1. Ti immune system-pabassiten ti alkohol ti abilidad dagiti punal a sellula a lumaban iti sakit, isu a pangatoenna ti peggad iti pneumonia, tuberculosis, hepatitis, ken dadduma a kanser.
"2. Ti endocrine system-Iti dua wenno tallo laeng a baso iti arak iti maysa nga aldaw iet ingatona ti peggad iti pannakaalis, natay a maiyanak, ken panaganak a kurang iti bulan.
"3. Ti circulatory system-Ti panagusar iti alkohol ket ingatona ti peggad iti coronary heart disease, panagbaba iti asukar ti dara, ken ingatona dagiti taba iti dara, ken presion ti dara.
"4. Ti sistema ti panagtunaw-Ti alcohol ket pagsikorenna ti bituka, isu a mangaramid iti pangdara iti bituka….. Ti kanayon a a panaginom iti arak ket ingatona ti peggad iti panagtaba iti dalem, hepatitis, ken cirrhosis iti dalem.

Ti alkohol ket pakaigapuan iti dakkel a porsiento iti suicide, aksidente, panagabuso kadagiti ubbing ken krimen iti pagtaengan.

8. PANAGTALEK ITI NAILANGITAN A PANANAKABALIN

Ti tao a maal-alia babaen iti buteng ket masarakanna a narigatiti agbenifisio a naan-anay manipud iti panagbiag a nasalun-at nga intayo inadal ken impalawag. Ngem ti tao nga agragragsak iti positibo a pammati iti Dios, ket mapadasanna ti ultimo a paggapuan iti naimbag a kinatao:

"Benditoem ni Jehova, O kararwak, ket dika lipaten dagiti amin a paraburna: Isu a mamakawan kadagiti amin a kinadangkesmo; isu a mamapia kadagiti amin a nasaksakitmo; Isu a manubot ita biagmo iti pannakadadael; isu a mangbalangat kenka iti kinamanagayat ken kadagiti nadungngo nga as-asi."--Salmo 103:2-4.

Ni David Larson, maysa a konsultant iti National Institute of Mental Health idiay America, ket nagaramid iti dakkel ken nalawa a panagsukimat maipapan iti relasion iti relihion ken iti salun-at. Ti inadalna ket nangipakita iti direkta a koneksion iti kari ti Cristiano ken ti salun-at. Isu ket nasdaawa a naammoanna: a dagiti mapmapan agat-atendar iti kapilia ket at-atiddog iti biagda ngem dagiti saan nga agat-atendar iti iglesia. Dagiti mapmapan iti simbaan ket basbassit iti pasamak iti atake ti puso, panagsikkil dagiti ur-urat, nangato a presion ti dara, ken dadduma pay a saksakit. Dagiti adda pammatina iti Dios ket agbibiag iti mas produktibo a panagbiag gaputa saana unay a nadukdukotan, saan nga agbalin a mammartek, saan a maipupok gapu iti ulit-ulit a panagsalungasing iti linteg, wenno matiliw iti saan a naragsak a panagasawa. Ti panagtalek iti Dios ket isu iti tulbek nga agturong iti pudno a naimbag a kinatao, ken nasalun-at, ken naragsak a panagbiag.

Ngan-ngani 50,000 a Seventh-day Adventist iti napagadalan, nangruna idiay Califonria, iti nasurok a 30 a tawen. Dagiti resultana ket mangipakita a dagiti Seventh-day Adventista a lallaki ket agbibiagda nga at-atiddog iti 8.9 a tawen ket dagiti babbai ket 7.5 a tawen ngem kadagiti pangkaadduan a populasion. Dagiti panagadal maipapan kadagiti Adventista idiay Holland, Norway ken Poland ket ipakitana ti pareho a resulta.

Dagiti agsuksukimat ket impagarupda a ti at-atiddog a sukat iti biag dagiti Adventista ket gapu iti panangsurotda kadagiti dadduma wenno amin dagiti walo a prinsipio iti salun-at a nailawlawag ditoy a Guide. Dagiti sumursurot kadagitoy a prinsipio ket saan laeng nga addaan iti at-atiddog a biag, no diket kasta met iti nasaysayaat a klase iti panagbiag.

Ti panagipakat iti sasaoen ti Biblia kadagiti biagtayo ket mangaramid iti panagduma iti amin a kita iti praktikal a pamayan, mangted iti makaawis a pammaneknek a ti Cristianismo ket isu iti pinakapraktikal, resonable a relihion iti entiro a lubong. Baliwanna dagiti tao-dagiti panunotda ken dagiti aramiddan-ken mangaramid iti baro nga estilo ti panagbiag.

Gapu iti nadekket a relasion iti panunot, ti bagi, ken ti espiritual a biagtayo, dagiti Cristiano nga agbibiag babaen iti sao ti Dios ket kalikagumanda a suroten dagiti prinsipio iti nasalun-at nga estilo iti panagbiag kas iti panagsaganada iti maikaddua nga iyuumay ni Jesus (1 Juan 3:1-3). Saan laeng a kalikagum ni Cristo a nakasaganatayo a sumabat Kenkuana inton agsubli Isu, kayatna met a parang-ayen ti klase ti madama a panagbiagtayo. Mabalintayo iti tumulong Kenkuana babaen iti panangpanunottayo kadagiti nangruna a prinsipio iti salun-at nga inted ti Dios.

Inkari ni Jesus nga isalakannatayo manipud kadagiti tunggal makadadael a kababalin babaen iti "pannakabalinna nga agar-aramid ditoy unegtayo" (Efeso 3:20). No igaygay-atmo a pagballigiam dagiti dadduma a kababalin a makaperdi iti bagi kas iti panagusar iti tabako ken panaginom iti arak, dagiti kalaingan a resolusionmo tapno makalisika ket masansan nga agbalin a taltali iti darat. Ngem babaen iti panangisilpom iti pannakabalin ti Dios nga "agar-aramid dita unegmo," ket maikkannaka ti Dios itipigsa nga agballigi. Ikarkari ti Sao ti Dios: "Maaramidko dagiti amin a banbanag babaen kenni Cristo a mangmangted kaniak iti pigsa" (Filipos 4:13).