Ilocano 7

Maipapan iti Masangoanan

Da doktor Patricia ken David Mrazek ket nakitada ti dakkel a pannakaisango iti panagladingit iti pusoda iti trabahoda. Kas espesialista a dodoktor dagiti ubbing, ket nakasangoda dagiti adu nga agsagsagaba nga ubbing. Ngem isuda ket natiroan iti kinapudno a dagiti dadduma nga ubbing ket bumueltada manipud iti pannakauppapay, bayat dagiti met dadduma ket naparmekda babaen ditoy. Apay? Apay, kas pangarigan a ti maysa nga ubing ket mapan iti maipawil nga agas, bayat ti maysa ket mapan iti kolehio? Apay a dagiti dadduma nga ubbing a naabuso ket dumakkelda nga agbalin nga abusado mismo, bayat dagiti met dadduma ket agbalinda a nasayaat a nagannak?

Dagiti Mrazeks ket nagaramidda iti nalawa a panagsukimat tapno masarakanda dagiti sungbat dagitoy a salsaludsod. Iti panagadalda, ti maysa a rumangrangbaw a kababalin kadagiti ubbing a nakalasat iti trauma ket nagtuloyda a nangitakder iti nasalun-at a biag. Ti palimedna? "Ti nangruna a panangkita iti biag nga addaan pammakit ken namnama."
Ti namnama iti mangaramid iti nagdumaanda. Ti namnama, nalablabes ngem iti amin, ket tumulong kadatayo a pagbaligian dagiti kabusor no dagitoy bumtuon kadatayo.

Dagiti tao ket masapulda unay ti namnama, ngem kasanotayo daytoy a maala? Ti namnama ket narigat a masarakan ditoy lubongtayo--inggana kitaentayo daytoy manipud iti kapanunotan iti padto iti Biblia. Daytoy a mangidalan iti panangdiskobre ket sukimatenna ti saan a kadawyan a padto a nangliwliwa iti saan a mabilang a tattao nga addaan iti naregta a pammati.

1. TI NAKASKASDAAW A PADTO ITI BIBLIA

Iti nganngani lima gasut a tawen sakbay iti pannakaiyanak ni Cristo, inikkan ti Dios daytoy lubong iti nakabutbuteng a talgiap iti masangoanan babaen kenni mammadto Daniel. Ti Dios ket nagpaunan a mangipakita iti balabala iti pakasaritaan ti lubong 2,500 a tawtawenen manipud pay idi tiempo ni David inggana kadagitoy al-aldawtayo.

Daytoy a padto ket nangrugi iti tagtagainep nga inted ti Dios kenni Nabucodonosor nga ari iti Babilonia, ngan-nganin 2,500 a tawtawenen iti napalabas. Ti tagtagainep ket nangriribuk a pirmi iti ari--ngem saannan a malagip ti tagtagainep idi makariing! Kalpasan a dagiti amin a masirib a lallaki iti Babilonia ket saanda a maipalagip iti ari ti tagtagainepna wenno maipalawag daytoy, ti maysa nga agtutubo a balud a Hebreo a lalaki a managan iti Daniel ket simmangpet idiay pabuya, a tagtagikuaenna a ti Dios ti langit ket maipakaammona amin a misterio.

Sitataker isu idiay sangoanan ti ari, ni David ket naturedna nga impakdaar:

"Sika, O ari, nakita, ket adtoy ti maysa a A LADAWAN A DAKKEL. Daytoy a ladawan a mannakabalin ket ti raniagna, nadaeg, nagtakder iti sangoanam; ket ti langana nakabutbuteng.
"No maipapan itoy a ladawan, ti olona pulos a balitok, ti barukong ken dagiti takiagna pirak, ti tian ken dagiti luppona suer, Dagiti gurong ken butoyna landok, dagiti sakana dadduma a paset landok, ket dadduma damili.
"Idin daydi landok, damili, suer, pirak, ken balitok naburburakda a natiptipon, ket nagbalinda a kas la taep ti pagtaltagan iti pannawen ti pudot; ket intayab ida ti angin nga awan ti disso a nakasarakan kadakuadan; ket TI BATO A NANGKABIL ITI LADAWAN nagbalin a maysa a dakkel a bantay, ket PINUNNONA TI AMIN TOY DAGA."--Daniel 2:31-35.

Daytoy nga estatua, iti umuna a kita, ket kasla addaan laeng bassit a maaramidna iti panagbiruk iti namnama iti kagiddanna a panawen, ngem agurayka.

2. TI PADTO KET NAIPALAWAG

Kalpasanna a nabagaan ti masdaaw unay a Nabocodonosor ti eksakto a nakitana iti sirmatana, impalawag ni mammadto Daniel:

"Daytoy ti tagtagainep; ket ibagaminto ti katarusanna iti sangoanan ti ari."--Daniel 2:36.

Ti BALITOK NGA ULO: Ania a puersa ti lubong ti imbaga ni Daniel iti ari a simsimboloan ti ulo a balitok?

"Sika, O ari, sika ti ari dagiti ar-ari; a nangtedan ti Dios ti langit iti pagarian, pannakabalin, ken bileg ken kinadayag;… SIKA TI OLO A BALITOK."--Bersikulo 37, 38.

Ibagbaga ni Daniel iti pangulo iti kapigsaan nga imperio iti lubong: "Nabocodonosor, ibagbaga ti Dios kenka a ti pagariam a Babilonia, ket itaktakderan ti balitok nga ulo ti estatua."

TI BARUKONG KEN TAKKIAG A PIRAK: Manipud idiay panangkita iti tao, ti Babilonia ket makita a kasla maysa a pagarian nga awan iti patinggana. Ngem ania iti ibagbaga ti padto a sumaruno a mapasamak?

"Ket iti kalpasam tumakderto ti sabali a pagarian a nababbaba ngem sika."--Bersikulo 39.

Iti pannakatungpal iti padto ti Dios, ti pagarian ni Nabocodonosor ket narba a nadadael idi ni Ciro, a heneral iti Persia ket pinarmekna ti Babilonia idi 539 B.C. Isu a ti barukong ken takkiag a pirak ket itakderanna ti Medo-Persia, maysa met a mannakabalin a pagarian.

TI TIAN KEN DAGITI LUPPO A TANSO: Ania met iti itaktakderan daytoy a paset iti dakkel a metal a ladawan?

"Ket sabali a maikatlo ti pagarian a suer, isu a mangiturayto iti amin toy daga."--Bersikulo 39.

Ti tian ken dagiti luppo a tanso iti ladawan ket sumimsimbolo iti pagarian iti Grecia, niAlexander a natan-ok ket pinarmekna dagiti Medes ken Persiano, ket inaramidna ti Grecia a nagbalin a maikatlo a napigsa a pagarian. Isu ket nagakem manipud 331 B.C. inggana 168. B.C.

DAGITI GURONG A LANDOK:
"Ket ti pagarian a maikapat napigsanto a kas la landok, ta kas ti landok burakenna ken parmekenna ti isu-amin; ket kas ti landok rumekenna amin dagitoy, burakennanto ken rumekennanto ida."--Bersikulo 40.

Kalpasan iti pannakatay ni Alexander, ti pagarianna ket kimmapoy, ket nagudua a nagbalin nga agkalaban a grupo inggana iti udina idi 168 B.C., idiay gubat iti Pydna, ti "pagarian a landok" iti Roma ket nirumekna ti Grecia.

Ni Caesar Augustus iti nagari iti emperio ti Roma idi ni Jesus ket naiyanak-ngan-nganin dua a ribu a tawtawen iti nakalabas (Lucas 2:1). Ni Cristo ken dagiti apostolna ket nagbiagda kabayatan daytoy a tiempo nga itaktakderan dagiti gurong a landok. Ni Gibbon nga estoriador iti maika-18 a siglo, ket saan a pagduaduaan a ti padto ni Daniel ket adda iti panunotna idi insuratna iti: "Dagiti ladawan a balitok, wenno pirak, wenno tanso, a mabalin a nagserbi tapno itakderanna dagiti nasion ken dagiti arida, ket nagsasaruno a narumek babaen iti landok nga ari iti Roma."--Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (John D. Morris and Company), vol. 4, p. 89.

Panunoten iti maysa a kanito maipapan ditoy a padto manipud iti panangtannawag iti tao. Kasano a ni David, a nagbiag idi tiempo iti Babilonia, ket naaddaan iti aniaman a kapanunotan no kasano kaadu dagiti pagarian nga agsasaruno a mangsukat kalpasan ti maysa ken maysa gasut-gasut a tawtawen iti masangoanan? Marigatantayo a mangibaga no ania iti sumaruno a maaramid iti paglakuan dagiti komersio iti sumaganad a lawas! Ngem ti Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma ket nagsisinnarunoda a dimteng nga eksakto kas iti naipadto--kasla dagiti natulnog nga ubbing iti eskuela a nakalinia.

Tengngel kadi ti Dios iti masangoanan? Maaddaantayo kadi iti namnama base idiay dakkel a planona? Ti sungbatna ket napigsa nga, Wen!

DAGITI SAKSAKA KEN RAMRAMAY A LANDOK a nalaokan iti pitak: Adda pay ngata iti maikalima a pangsangalubongan a puwersa a sumaruno pay iti Roma"

"Ket kas nakitam kadagiti saka ken ramay dagiti saka a dadduma a paset damili ken dadduma landok, ISUNTO TI MAYSA A NABINGAY A PAGARIAN; ngem addanto kenkuana ti bileg ti landok, kas nakitam itilandok a nalaokan iti dadamilien. Ket kas kadagiti ramay dagiti saka, dadduma a paset landok ken dadduma a paset damili, kastanto met a ti pagarian, dadduma a paset nakipagsanto, ket iti dadduma marbekto."--Daniel 2:41, 42.

Impadto ti mammadto nga awanen iti maikalima a pangsangalubungan a pagarian, no di ket ti pannakaguddua-gudua iti landok a pagarian iti Roma. Ti Roma ket magudua-gudua iti sangapulo a pagarian, kas simsimboloan dagiti dapan ken ramramay ti ladawan.

Pudno kadi a naaramid daytoy? Pudno a naaramid. Kabayatan ti maikapat ken maikalima a siglo ti panawen iti Cristianismo, dagiti saan a sibilisado a rumaraut manipud iti aniaman ket rinautda ti marungrungsutan a pagarian ti Roma, iti agsasaruno a panagraut. Ti udina, sangapulo kadagitoy a tribu ket naagawda ti kaaduanna a teritorio ti laud ti Roma, ket sangapulo a simmina ken independiente a nasnasion iti bimmangon iti uneg dagiti pagpatinggaan iti Europa. Isu a dagiti ramramay ket suminsimbolo kadagiti moderno a nasion iti Europa ita a tiempo.

3. TI ALDAWTAYO ITI PADTO TI BIBLIA

Impadto kadi ni Daniel a dagiti ar-aramid tapno mapagmaymaysada dagiti nasion iti Europa a panguloan laeng iti maysa a lider ket maaramid?

"Ket kas nakitam iti landok a nalaokan iti dadamilen, kasta met lumaokdanto kadagiti KAPUONAN TI TAO; ngem DIDANTO AGDEDEKKET ITI MAYSA KEN MAYSA, kas met laeng ti saan a panaglaok ti landok ken damili."--Daniel 2:43.

Paulit-ulit a dagiti nataer a lallaki ket inaramidda amin a pamuspusan a pagmaymaysaen ti Europa, ngem kanayonda a saan a maabot ti panggepda. Ni Napoleon idi dimteng a ngan-nganina napagmaymaysa ti nagudua-dudua nga Europa ngem kadagiti siasinoman a lallaki a pimmadas, ngem mabalin a panpanunotenna daytoy a padto iti panunotna, kas idi isu ket timmaray a naparmek manipud iti gubat iti waterloo, insangitna iti: "ti mannakabalin amin a Dios ket nadagsen unay kaniak, saanko a kabaelan!"

Ni Kaiser Wilhelm II ken ni Adolf Hitler ket naaramidda ti kapigsaan a puersa iti armada idi tiempoda. Ngem sinnoman kadakuada ket saan a nagballigi tapno pagmaymaysaenda ti Europa iti siruk iti akemda. Apay? Agsipud ta ti Sao ti Dios iti nakataya: "Dagiti tao ket naglalaok ket saanda nga agtuloy nga agmaymaysa." Ti nagbanagan dagiti dua a pangsangalubungan a gubat ket nangpaneknek a ti Dios ket tengngelenna ti imana ti masangoananna; Isu iti ultimo a mangtengtengngel. Daytoy ket pudno nga umanayen a mangted kadatayo iti namnama, talna iti panunot, ken panagtalek iti planona agpaay kadagiti biagtayo.

10 A RAMRAMAY--SANGAPULO A NANGRUNA A TRIBU ITI LAUD TI PAGARIAN TI ROMA

Anglo-Saxons (England)
Franks (France)
Alamanni (Germany)
Lombards (Italy)
Ostrogoths (napukaw iti udina)
Visigoths (Spain)
Burgundians (Switzerland)
Vandals (North Africa, napukaw iti udina)
Suevi (Portugal)
Heruli (Saan a nagbayag napukaw)

4. TI PANANGKITA ITI MASANGOANAN

Maysa laengen a paset iti padto ni Daniel iti saan a natungpal. Ania iti kaipapanan ti bato a timmama iti saka iti estatua, ginilingna daytoy iti napino, ket nagbalin a dakkel a bantay a nangpunno iti entiro a daga?

"KADAGITI AL-ALDAW DAGITA NGA AR-ARI, TI DIOS TI LANGIT MAMANGONTO ITI MAYSA A PAGARIAN a kaanoman dinto madaael ket ti panagturayna dinto madadael ket ti panagturayna dinto met maited iti sabali nga ili; ngem BURAKENNANTO KEN IBUSENNANTO AMIN DAGITOY A PAGPAGARIAN, KET ISU AGTALINAEDTO ITI AGNANAYON."--Daniel 2:44.

"Dagidiay nga ar-ari" ket itudona laeng dagiti ari a simsimboloan dagiti dapan ken ramramay iti estatua--dagiti pangulo iti moderno nga Europa a nakatudo ditoy tiempotayo. Ti bato a natipak a saan a babaen iti ima ket timmama iti estatua ket rinumekna datoy iti pino ken pinunnuna daytoy daga (bersikulo 34, 35, 45). Iti mabiit ni Jesus ket bumaba manipud langit tapno "mangitakder iti pagarian," ti pagarianna a napno iti ragsak ken talna. Ket ni Cristo, ti Bato iti amin a panawen ken Ari dagiti ar-ari, ket iturayanna ti lubong iti agnanayon!

Amin dagiti naipadto idiay Daniel 2 ket nalpasdan malaksid iti maudi a naaramid--ti panangtama iti bato iti estatua. Kas ibagbaga ti plano ti Dios, umas-asidegtayon iti dakkel a maudi a pasamak, ti panagsubli ni Cristo ditoy lubongtayo. Ni Jesu-Cristo nga Anak ti Dios, ket ngan-nganinan leppasen ti atiddog, nadardaraan a pannakidangadang iti pakasaritaan iti tao ket itakdernan ti awan patinggana a pagarianna iti ayat ken parabur.

5. TI TAGTAGAINEP TI ARI KEN SIKA

Daytoy a padto ipakita ti mangidalan nga ima ti Dios iti panagbangon ken pannakatuwang dagiti nasion. Ammo ti Dios ti napalabas, ket daytoy a padto ti Biblia ket nalawagna nga impakita nga ammona met uray ti masangoanan.

No ti Dios ket idaldalanna dagiti kuti dagiti nasion iti kasdiay a kinaurnos, pudno a maidalanna ti biag ti tunggal maysa. Inikkanatayo ni Jesus iti talged: "Ket uray dagiti buokyo nabilangda amin" (Mateo 10:30-31). Ti pammati a sagut ti Dios ket agbalin nga agas a pangkontra kadagiti amin a parikut ken butbutengtayo. Ti namnama a pinaregtana ket mabalin nga agserbi a kas angkla nga agpaay kadagiti kararuatayo (Hebreo 6:19).

Ni Erasmus, maysa nga eskoloar iti maikasangapulo ket innem a siglo ket nangisarita iti maysa a pasamak kabayatan iti panaglayagna iti baybay a nagtalinaed kenkuana inggana iti maudi a paset iti biagna. Ti bapor a sakayna ket simmadsad idiay kabatoan iti tengnga iti bagio kas dagiti nauneg ken napigsa a dalluyon ket mangbabaut iti bagi ti bapor ket mangrugin a bumtak, uray dagiti marinero ket nariribukanda gapu iti buteng. Dagiti pasaehero ket agsasangitdan. Kaadduanna kadakuada ket dumawdawatda iti tulong manipud kadagiti didiosenda, agkakantada iti himno, wenno agpakaasida babaen iti napigsa a panagkararag.

Nakakita ni Erasmus iti maysa a pasahero, a sabali iti makita a riknana. "Kadakami amin," insurat ni erasmus, "ti maysa a nagtalinaed a natalna ket ti maysa nga agkabanuag a babae a mangtengtengngel iti kaiyanak nga ubing a paspasususoenna. Isu laeng iti saan a nagririaw, nagsangit, wenno nakitinnawad iti langit. Awan iti inaramidna no di laeng natalna nga agkarkararag iti panunotna kabayatan a salsalikepkepanna ti ubing iti saklotna."

Naawatan ni Erasmus a daytoy a kararag, ket panangituloy laeng iti kadawyan a panagkararag iti biagna. Kasla italtalekna laeng ti biagna ken ti anakna kenni Apo Dios.

Kas ti bapor ket mangrugin a lumned, daytoy ubing pay nga ina ket insakayda iti rabaw iti napuskol a tabla, naikkan isu iti bassit a tabla a panggaodna, impatapawda isun idiay danum ken dalluyon. Iggem ti maysa nga imana ti anakna, ti maysa met nga imana iti aggagaod. Bassit dagiti nagipagarup a malasatanna dagiti baut dagiti dalluyon.

Ngem ti pammatina ken talna ti nakemna iti timmulong kenkuana a makalasat. Daytoy a babai, kaduana ti anakna ket isuda iti kaunaan a nakalasat. Daytoy a babai, kaduana ti anakna ket isuda ti kaunaan a nakadanon idiay aplaya.

Ti namnama ti mapagtalkan a Dios ket isu iti mangaramid iti amin a naggidiatan--uray no daytoy lubongtayo ket kasla bumtak iti aglikmottayo. Saantayo nga aggagaod iti tingnga iti taaw a bukbukodtyao. Ti napigsa nga ima iti Mangisalakan kadatayo ken mangtengtengngel kadatayo.
No mapanka kenni Cristo a naan-anay nga agpasakup, ket ikkannaka iti pammati a mangaywan kenka iti tunggal bagio. Diskobriem ti nailangitan a talna nga ikarkari ni Jesus:

"Ti talna ibatik kadakayo, ti talna itdek kadakayo…. Saan koma nga agpulkok ti pusoyo ken di agbuteng."--Juan 14:27.

Adda kadi kenka daytoy a talna? No adda kenka, agyamanka kenni Jesus, a Mangisalakanmo. No awan, apay a saanmo nga awisen Isu dita biagmo ita nga aldaw?

	Maipapan iti Masangoanan Da doktor Patricia ken David Mrazek ket nakitada ti dakkel a pannakaisango iti panagladingit iti pusoda iti trabahoda. Kas espesialista a dodoktor dagiti ubbing, ket nakasangoda dagiti adu nga agsagsagaba nga ubbing. Ngem isuda ket natiroan iti kinapudno a dagiti dadduma nga ubbing ket bumueltada manipud iti pannakauppapay, bayat dagiti met dadduma ket naparmekda babaen ditoy. Apay? Apay, kas pangarigan a ti maysa nga ubing ket mapan iti maipawil nga agas, bayat ti maysa ket mapan iti kolehio? Apay a dagiti dadduma nga ubbing a naabuso ket dumakkelda nga agbalin nga abusado mismo, bayat dagiti met dadduma ket agbalinda a nasayaat a nagannak? Dagiti Mrazeks ket nagaramidda iti nalawa a panagsukimat tapno masarakanda dagiti sungbat dagitoy a salsaludsod. Iti panagadalda, ti maysa a rumangrangbaw a kababalin kadagiti ubbing a nakalasat iti trauma ket nagtuloyda a nangitakder iti nasalun-at a biag. Ti palimedna? "Ti nangruna a panangkita iti biag nga addaan pammakit ken namnama." Ti namnama iti mangaramid iti nagdumaanda. Ti namnama, nalablabes ngem iti amin, ket tumulong kadatayo a pagbaligian dagiti kabusor no dagitoy bumtuon kadatayo. Dagiti tao ket masapulda unay ti namnama, ngem kasanotayo daytoy a maala? Ti namnama ket narigat a masarakan ditoy lubongtayo--inggana kitaentayo daytoy manipud iti kapanunotan iti padto iti Biblia. Daytoy a mangidalan iti panangdiskobre ket sukimatenna ti saan a kadawyan a padto a nangliwliwa iti saan a mabilang a tattao nga addaan iti naregta a pammati. 1. TI NAKASKASDAAW A PADTO ITI BIBLIA Iti nganngani lima gasut a tawen sakbay iti pannakaiyanak ni Cristo, inikkan ti Dios daytoy lubong iti nakabutbuteng a talgiap iti masangoanan babaen kenni mammadto Daniel. Ti Dios ket nagpaunan a mangipakita iti balabala iti pakasaritaan ti lubong 2,500 a tawtawenen manipud pay idi tiempo ni David inggana kadagitoy al-aldawtayo. Daytoy a padto ket nangrugi iti tagtagainep nga inted ti Dios kenni Nabucodonosor nga ari iti Babilonia, ngan-nganin 2,500 a tawtawenen iti napalabas. Ti tagtagainep ket nangriribuk a pirmi iti ari--ngem saannan a malagip ti tagtagainep idi makariing! Kalpasan a dagiti amin a masirib a lallaki iti Babilonia ket saanda a maipalagip iti ari ti tagtagainepna wenno maipalawag daytoy, ti maysa nga agtutubo a balud a Hebreo a lalaki a managan iti Daniel ket simmangpet idiay pabuya, a tagtagikuaenna a ti Dios ti langit ket maipakaammona amin a misterio. Sitataker isu idiay sangoanan ti ari, ni David ket naturedna nga impakdaar: "Sika, O ari, nakita, ket adtoy ti maysa a A LADAWAN A DAKKEL. Daytoy a ladawan a mannakabalin ket ti raniagna, nadaeg, nagtakder iti sangoanam; ket ti langana nakabutbuteng. "No maipapan itoy a ladawan, ti olona pulos a balitok, ti barukong ken dagiti takiagna pirak, ti tian ken dagiti luppona suer, Dagiti gurong ken butoyna landok, dagiti sakana dadduma a paset landok, ket dadduma damili. "Idin daydi landok, damili, suer, pirak, ken balitok naburburakda a natiptipon, ket nagbalinda a kas la taep ti pagtaltagan iti pannawen ti pudot; ket intayab ida ti angin nga awan ti disso a nakasarakan kadakuadan; ket TI BATO A NANGKABIL ITI LADAWAN nagbalin a maysa a dakkel a bantay, ket PINUNNONA TI AMIN TOY DAGA."--Daniel 2:31-35. Daytoy nga estatua, iti umuna a kita, ket kasla addaan laeng bassit a maaramidna iti panagbiruk iti namnama iti kagiddanna a panawen, ngem agurayka. 2. TI PADTO KET NAIPALAWAG Kalpasanna a nabagaan ti masdaaw unay a Nabocodonosor ti eksakto a nakitana iti sirmatana, impalawag ni mammadto Daniel: "Daytoy ti tagtagainep; ket ibagaminto ti katarusanna iti sangoanan ti ari."--Daniel 2:36. Ti BALITOK NGA ULO: Ania a puersa ti lubong ti imbaga ni Daniel iti ari a simsimboloan ti ulo a balitok? "Sika, O ari, sika ti ari dagiti ar-ari; a nangtedan ti Dios ti langit iti pagarian, pannakabalin, ken bileg ken kinadayag;… SIKA TI OLO A BALITOK."--Bersikulo 37, 38. Ibagbaga ni Daniel iti pangulo iti kapigsaan nga imperio iti lubong: "Nabocodonosor, ibagbaga ti Dios kenka a ti pagariam a Babilonia, ket itaktakderan ti balitok nga ulo ti estatua." TI BARUKONG KEN TAKKIAG A PIRAK: Manipud idiay panangkita iti tao, ti Babilonia ket makita a kasla maysa a pagarian nga awan iti patinggana. Ngem ania iti ibagbaga ti padto a sumaruno a mapasamak? "Ket iti kalpasam tumakderto ti sabali a pagarian a nababbaba ngem sika."--Bersikulo 39. Iti pannakatungpal iti padto ti Dios, ti pagarian ni Nabocodonosor ket narba a nadadael idi ni Ciro, a heneral iti Persia ket pinarmekna ti Babilonia idi 539 B.C. Isu a ti barukong ken takkiag a pirak ket itakderanna ti Medo-Persia, maysa met a mannakabalin a pagarian. TI TIAN KEN DAGITI LUPPO A TANSO: Ania met iti itaktakderan daytoy a paset iti dakkel a metal a ladawan? "Ket sabali a maikatlo ti pagarian a suer, isu a mangiturayto iti amin toy daga."--Bersikulo 39. Ti tian ken dagiti luppo a tanso iti ladawan ket sumimsimbolo iti pagarian iti Grecia, niAlexander a natan-ok ket pinarmekna dagiti Medes ken Persiano, ket inaramidna ti Grecia a nagbalin a maikatlo a napigsa a pagarian. Isu ket nagakem manipud 331 B.C. inggana 168. B.C. DAGITI GURONG A LANDOK: "Ket ti pagarian a maikapat napigsanto a kas la landok, ta kas ti landok burakenna ken parmekenna ti isu-amin; ket kas ti landok rumekenna amin dagitoy, burakennanto ken rumekennanto ida."--Bersikulo 40. Kalpasan iti pannakatay ni Alexander, ti pagarianna ket kimmapoy, ket nagudua a nagbalin nga agkalaban a grupo inggana iti udina idi 168 B.C., idiay gubat iti Pydna, ti "pagarian a landok" iti Roma ket nirumekna ti Grecia. Ni Caesar Augustus iti nagari iti emperio ti Roma idi ni Jesus ket naiyanak-ngan-nganin dua a ribu a tawtawen iti nakalabas (Lucas 2:1). Ni Cristo ken dagiti apostolna ket nagbiagda kabayatan daytoy a tiempo nga itaktakderan dagiti gurong a landok. Ni Gibbon nga estoriador iti maika-18 a siglo, ket saan a pagduaduaan a ti padto ni Daniel ket adda iti panunotna idi insuratna iti: "Dagiti ladawan a balitok, wenno pirak, wenno tanso, a mabalin a nagserbi tapno itakderanna dagiti nasion ken dagiti arida, ket nagsasaruno a narumek babaen iti landok nga ari iti Roma."--Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (John D. Morris and Company), vol. 4, p. 89. Panunoten iti maysa a kanito maipapan ditoy a padto manipud iti panangtannawag iti tao. Kasano a ni David, a nagbiag idi tiempo iti Babilonia, ket naaddaan iti aniaman a kapanunotan no kasano kaadu dagiti pagarian nga agsasaruno a mangsukat kalpasan ti maysa ken maysa gasut-gasut a tawtawen iti masangoanan? Marigatantayo a mangibaga no ania iti sumaruno a maaramid iti paglakuan dagiti komersio iti sumaganad a lawas! Ngem ti Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma ket nagsisinnarunoda a dimteng nga eksakto kas iti naipadto--kasla dagiti natulnog nga ubbing iti eskuela a nakalinia. Tengngel kadi ti Dios iti masangoanan? Maaddaantayo kadi iti namnama base idiay dakkel a planona? Ti sungbatna ket napigsa nga, Wen! DAGITI SAKSAKA KEN RAMRAMAY A LANDOK a nalaokan iti pitak: Adda pay ngata iti maikalima a pangsangalubongan a puwersa a sumaruno pay iti Roma" "Ket kas nakitam kadagiti saka ken ramay dagiti saka a dadduma a paset damili ken dadduma landok, ISUNTO TI MAYSA A NABINGAY A PAGARIAN; ngem addanto kenkuana ti bileg ti landok, kas nakitam itilandok a nalaokan iti dadamilien. Ket kas kadagiti ramay dagiti saka, dadduma a paset landok ken dadduma a paset damili, kastanto met a ti pagarian, dadduma a paset nakipagsanto, ket iti dadduma marbekto."--Daniel 2:41, 42. Impadto ti mammadto nga awanen iti maikalima a pangsangalubungan a pagarian, no di ket ti pannakaguddua-gudua iti landok a pagarian iti Roma. Ti Roma ket magudua-gudua iti sangapulo a pagarian, kas simsimboloan dagiti dapan ken ramramay ti ladawan. Pudno kadi a naaramid daytoy? Pudno a naaramid. Kabayatan ti maikapat ken maikalima a siglo ti panawen iti Cristianismo, dagiti saan a sibilisado a rumaraut manipud iti aniaman ket rinautda ti marungrungsutan a pagarian ti Roma, iti agsasaruno a panagraut. Ti udina, sangapulo kadagitoy a tribu ket naagawda ti kaaduanna a teritorio ti laud ti Roma, ket sangapulo a simmina ken independiente a nasnasion iti bimmangon iti uneg dagiti pagpatinggaan iti Europa. Isu a dagiti ramramay ket suminsimbolo kadagiti moderno a nasion iti Europa ita a tiempo. 3. TI ALDAWTAYO ITI PADTO TI BIBLIA Impadto kadi ni Daniel a dagiti ar-aramid tapno mapagmaymaysada dagiti nasion iti Europa a panguloan laeng iti maysa a lider ket maaramid? "Ket kas nakitam iti landok a nalaokan iti dadamilen, kasta met lumaokdanto kadagiti KAPUONAN TI TAO; ngem DIDANTO AGDEDEKKET ITI MAYSA KEN MAYSA, kas met laeng ti saan a panaglaok ti landok ken damili."--Daniel 2:43. Paulit-ulit a dagiti nataer a lallaki ket inaramidda amin a pamuspusan a pagmaymaysaen ti Europa, ngem kanayonda a saan a maabot ti panggepda. Ni Napoleon idi dimteng a ngan-nganina napagmaymaysa ti nagudua-dudua nga Europa ngem kadagiti siasinoman a lallaki a pimmadas, ngem mabalin a panpanunotenna daytoy a padto iti panunotna, kas idi isu ket timmaray a naparmek manipud iti gubat iti waterloo, insangitna iti: "ti mannakabalin amin a Dios ket nadagsen unay kaniak, saanko a kabaelan!" Ni Kaiser Wilhelm II ken ni Adolf Hitler ket naaramidda ti kapigsaan a puersa iti armada idi tiempoda. Ngem sinnoman kadakuada ket saan a nagballigi tapno pagmaymaysaenda ti Europa iti siruk iti akemda. Apay? Agsipud ta ti Sao ti Dios iti nakataya: "Dagiti tao ket naglalaok ket saanda nga agtuloy nga agmaymaysa." Ti nagbanagan dagiti dua a pangsangalubungan a gubat ket nangpaneknek a ti Dios ket tengngelenna ti imana ti masangoananna; Isu iti ultimo a mangtengtengngel. Daytoy ket pudno nga umanayen a mangted kadatayo iti namnama, talna iti panunot, ken panagtalek iti planona agpaay kadagiti biagtayo. 10 A RAMRAMAY--SANGAPULO A NANGRUNA A TRIBU ITI LAUD TI PAGARIAN TI ROMA Anglo-Saxons (England) Franks (France) Alamanni (Germany) Lombards (Italy) Ostrogoths (napukaw iti udina) Visigoths (Spain) Burgundians (Switzerland) Vandals (North Africa, napukaw iti udina) Suevi (Portugal) Heruli (Saan a nagbayag napukaw) 4. TI PANANGKITA ITI MASANGOANAN Maysa laengen a paset iti padto ni Daniel iti saan a natungpal. Ania iti kaipapanan ti bato a timmama iti saka iti estatua, ginilingna daytoy iti napino, ket nagbalin a dakkel a bantay a nangpunno iti entiro a daga? "KADAGITI AL-ALDAW DAGITA NGA AR-ARI, TI DIOS TI LANGIT MAMANGONTO ITI MAYSA A PAGARIAN a kaanoman dinto madaael ket ti panagturayna dinto madadael ket ti panagturayna dinto met maited iti sabali nga ili; ngem BURAKENNANTO KEN IBUSENNANTO AMIN DAGITOY A PAGPAGARIAN, KET ISU AGTALINAEDTO ITI AGNANAYON."--Daniel 2:44. "Dagidiay nga ar-ari" ket itudona laeng dagiti ari a simsimboloan dagiti dapan ken ramramay iti estatua--dagiti pangulo iti moderno nga Europa a nakatudo ditoy tiempotayo. Ti bato a natipak a saan a babaen iti ima ket timmama iti estatua ket rinumekna datoy iti pino ken pinunnuna daytoy daga (bersikulo 34, 35, 45). Iti mabiit ni Jesus ket bumaba manipud langit tapno "mangitakder iti pagarian," ti pagarianna a napno iti ragsak ken talna. Ket ni Cristo, ti Bato iti amin a panawen ken Ari dagiti ar-ari, ket iturayanna ti lubong iti agnanayon! Amin dagiti naipadto idiay Daniel 2 ket nalpasdan malaksid iti maudi a naaramid--ti panangtama iti bato iti estatua. Kas ibagbaga ti plano ti Dios, umas-asidegtayon iti dakkel a maudi a pasamak, ti panagsubli ni Cristo ditoy lubongtayo. Ni Jesu-Cristo nga Anak ti Dios, ket ngan-nganinan leppasen ti atiddog, nadardaraan a pannakidangadang iti pakasaritaan iti tao ket itakdernan ti awan patinggana a pagarianna iti ayat ken parabur. 5. TI TAGTAGAINEP TI ARI KEN SIKA Daytoy a padto ipakita ti mangidalan nga ima ti Dios iti panagbangon ken pannakatuwang dagiti nasion. Ammo ti Dios ti napalabas, ket daytoy a padto ti Biblia ket nalawagna nga impakita nga ammona met uray ti masangoanan. No ti Dios ket idaldalanna dagiti kuti dagiti nasion iti kasdiay a kinaurnos, pudno a maidalanna ti biag ti tunggal maysa. Inikkanatayo ni Jesus iti talged: "Ket uray dagiti buokyo nabilangda amin" (Mateo 10:30-31). Ti pammati a sagut ti Dios ket agbalin nga agas a pangkontra kadagiti amin a parikut ken butbutengtayo. Ti namnama a pinaregtana ket mabalin nga agserbi a kas angkla nga agpaay kadagiti kararuatayo (Hebreo 6:19). Ni Erasmus, maysa nga eskoloar iti maikasangapulo ket innem a siglo ket nangisarita iti maysa a pasamak kabayatan iti panaglayagna iti baybay a nagtalinaed kenkuana inggana iti maudi a paset iti biagna. Ti bapor a sakayna ket simmadsad idiay kabatoan iti tengnga iti bagio kas dagiti nauneg ken napigsa a dalluyon ket mangbabaut iti bagi ti bapor ket mangrugin a bumtak, uray dagiti marinero ket nariribukanda gapu iti buteng. Dagiti pasaehero ket agsasangitdan. Kaadduanna kadakuada ket dumawdawatda iti tulong manipud kadagiti didiosenda, agkakantada iti himno, wenno agpakaasida babaen iti napigsa a panagkararag. Nakakita ni Erasmus iti maysa a pasahero, a sabali iti makita a riknana. "Kadakami amin," insurat ni erasmus, "ti maysa a nagtalinaed a natalna ket ti maysa nga agkabanuag a babae a mangtengtengngel iti kaiyanak nga ubing a paspasususoenna. Isu laeng iti saan a nagririaw, nagsangit, wenno nakitinnawad iti langit. Awan iti inaramidna no di laeng natalna nga agkarkararag iti panunotna kabayatan a salsalikepkepanna ti ubing iti saklotna." Naawatan ni Erasmus a daytoy a kararag, ket panangituloy laeng iti kadawyan a panagkararag iti biagna. Kasla italtalekna laeng ti biagna ken ti anakna kenni Apo Dios. Kas ti bapor ket mangrugin a lumned, daytoy ubing pay nga ina ket insakayda iti rabaw iti napuskol a tabla, naikkan isu iti bassit a tabla a panggaodna, impatapawda isun idiay danum ken dalluyon. Iggem ti maysa nga imana ti anakna, ti maysa met nga imana iti aggagaod. Bassit dagiti nagipagarup a malasatanna dagiti baut dagiti dalluyon. Ngem ti pammatina ken talna ti nakemna iti timmulong kenkuana a makalasat. Daytoy a babai, kaduana ti anakna ket isuda iti kaunaan a nakalasat. Daytoy a babai, kaduana ti anakna ket isuda ti kaunaan a nakadanon idiay aplaya. Ti namnama ti mapagtalkan a Dios ket isu iti mangaramid iti amin a naggidiatan--uray no daytoy lubongtayo ket kasla bumtak iti aglikmottayo. Saantayo nga aggagaod iti tingnga iti taaw a bukbukodtyao. Ti napigsa nga ima iti Mangisalakan kadatayo ken mangtengtengngel kadatayo. No mapanka kenni Cristo a naan-anay nga agpasakup, ket ikkannaka iti pammati a mangaywan kenka iti tunggal bagio. Diskobriem ti nailangitan a talna nga ikarkari ni Jesus: "Ti talna ibatik kadakayo, ti talna itdek kadakayo…. Saan koma nga agpulkok ti pusoyo ken di agbuteng."--Juan 14:27. Adda kadi kenka daytoy a talna? No adda kenka, agyamanka kenni Jesus, a Mangisalakanmo. No awan, apay a saanmo nga awisen Isu dita biagmo ita nga aldaw? © 2003 The Voice of Prophecy Radio Broadcast Los Angeles, California, U.S.A.