Mabalintayo a Patien ti Biblia

Dagiti maam-ammo a rebelde a nangpalned iti bapor a Bounty ti Britania ket nagtungpalda nga agnanaed a kaduada dagiti netibo a babbai iti naliday nga isla ti Pitcairn idiay South Pacific. Ti grupo ket binukel ti siam a sailors a taga Britania, innem a lallaki a taga Tahiti, 10 a Tahitian a babbai, ken maysa a babai nga agtawen iti 15. Maysa kadagi sailors nadiskobrena no kasano ti agaramid iti alkohol, ket idin saan a bumayag ti panagbartek ti nangparugit iti islada. Ti panagaapa dagiti lallaki ken babbai ket dimmakel a nagbalin a riribuk iti panagibales.

Kalpasanna, maymaysa laeng kadagiti orihinal a lallaki a nakadanon idiay isla ti nagbiag. Ngem daytoy a lalaki, ni Alexander Smith, nakitana ti Biblia iti maysa kadagiti lakasa a nairuar manipud iti barko. Rinugianna a binasa ken sinuroanna dagiti dadduma maipapan iti dayta. Bayat ti panagar-aramidna nabalbaliwan ti biagna, ket ti tungpalna aminda iti isla.

Dagiti tao iti isla ket pudno a naisinada manipud iti ruar ti lubong inggana iti isasangpit ti barko ti Estados Unidos a managan Topaz idi 1809. Dagiti tattao iti barko nakitada ti isla a nakaay-ay, naprogreso a komunidad nga awan ti arak, awan ti pagpupukan, awan ti krimen. Ti Biblia ti nangbaliw iti isla manipud imfierno ti daga a nagbalin iti pagwadan a pagayatan ti Dios a maaramid koma iti lubong. Iti kasta agtuloy ita.

Agsasao pay laeng kadi ita ti Dios kadagiti tao babaen dagiti panid ti Biblia? Masinunuo a kasta ti ar-aramidenna. Bayat ti innak panagsurat daytoy, birbirokek ti sungbat a naisurat iti papel nga impaw-it ti maysa nga estudiante iti maysa kadagiti kursomi iti Biblia. Ti naisurat iti baba ket kastoy, "Addaak iti pagpupukan, a lugar dagiti mapapatay, naiyaw-awanak, ngem itan adaanakon iti banag a kitkitaen, nabirokak ti baro nga ayat."

Addaan ti Biblia iti pannakabalin a pudno a mangbaliw kadagiti biag dagiti tao. No dagiti tao ket pudno a rugianda nga adalen ti Biblia, dagiti biag ket nadrama a mabaliwan.

1. KASANO NGA AGSASAO TI DIOS KADATAYO BABAEN ITI BIBLIA

Kalpasan a naparsua da Adan ken Eva, ti umuna a lalaki ken babai ti daga, nakisarita iti Dios kadakuada a rupan-rupa. Ngem idin ti Dios immay tapno dalawenna ida kalpasan a nagbasolda, ania ti inaramid dagiti agasawa?

"Ket nangegda ti timek ni Jehova Dios a magmagna iti minuyungan iti lamiis ti aldaw; ken NAGLEMMENG TI LALAKI KEN TI ASAWANA kadagiti kaykayoan iti minuyungan iti imatang ni Jehova Dios."--Genesis 3:8.

Ti basol dinadaelna iti rupan-rupa a panagkita itiDios.
Kalpasan nga immay ti basol ditoy lubong, kasano a makisasao ti Dios kadagiti tao?

"Kinapudnona awanto ti aramiden ni Apo Jehova a dinto maipalgak ti palimedna kadagiti adipenna, dagiti mammadto."--Amos 3:7.

Saantayo a pinanawan ti Dios iti nasipnget maipapan iti biag ken iti kaipapananna. Babaen kadagiti mammadtona--dagiti tao nga inayaban ti Dios tapno agsao ken agsurat agpaay Kenkuana--impakaammona dagiti sungbatna iti naririgat a saludsod iti biag.

2. SINNO TI NAGSURAT ITI BIBLIA?

Dagiti mammadto itedda dagiti mensahe ti Dios babaen iti timek ken lapis bayat nga agbibiagda ken inton matayda, dagiti suratda agbiag kalpasanda. Dagitoy naimpadtoan a mensahe ket naurnongda babaen iti panangiturong ti Dios, iti libro awagantayo ti Biblia.

Ngem kasano kapudno dagitoy a sursurat?

"Nga umuna nga ammoenyo daytoy, nga uray ania a padto ti Surat awan ti maidumduma a pannakaipatarusna. Ta uray kaanoman, awan iti pudno a naggapu iti nakem ti tao; no di ket dagiti tattao a pinaltiingan ti Espiritu Santo nagsaoda iti biang ti Dios."--2 Pedro 1:20, 21.

Dagiti nagsurat ti Biblia nagsuratda a saan babaen dagiti pagayatanda wenno kaykayatda, ngem laeng isuda ket inturong, wenno napaltiinganda babaen iti Espiritu ti Dios. Ti Biblia ket libro ti Dios!

Iti Biblia ibagbaga kadatayo ti Dios maipapan Kenkuana ken ipakpakaamona dagiti panggepna agpaay iti tao. Ipakpakitana ti ladawan ti Dios iti napalabas, ken kasta met luklukatanna iti masungad, ibagbagana kadatayo no kasano a ti nadakes a parikut ket maresolba ken no kasano a ti talna ket umay iti lubongtayo.

Amin kadi a mensahe ti Biblia naggapu iti Dios?

"Isu amin a Surat nga impaltiing ti Dios isu met ti naimbag a pakasursuroan, pakatinggaran, pakababalawan ken pakaadalan iti kinalinteg. Tapno ti tao ti Dios naan-anay koma ket masursuroan a naimbag iti isu-amin nga aramid a nasayaat."--2 Timoteo 3:16, 17.

Ti Nasantoan a Kasuratan apektaranna a nakaro dagiti tao gapu ta "amin" ti Biblia ket "anges ti Dios," maysa a napaltiingan a dokumento, libro ti Dios. Imbaga dagiti mammadto no ania ti nakitada ken nangngegda, ngem dagiti mensaheda ket naggapu mismo iti Dios. Isu a no kayatmo a maamoan no ania iti kaipapanan iti biag, basaen ti Nasantoan a Kasuratan. Ti panagbasa iti Biblia ket balbaliwanna ti biagmo. Iti kanayon a panagbasam a naikararagan, nakarkaro a talna ti panunot iti mapadasam.

Ti isu met laeng nga Espiritu Santo a nangpaltiing kadagiti mammadto tapno suratenda ti Biblia, ti mangaramid iti sursuro ti Biblia, iti ebanghelio, nalaing a mangbaliw iti biagmo no awisem ti Espiritu a presente bayat ti panagbasam iti Biblia.

3. TI PANAGKAYKAYSA TI BIBLIA

Ti Biblia ket libraria ti 66 a liblibro. Ti 39 a liblibro ti Daan a tulag ket nabukel manipud 1450 B.C. inggana 400 B.C., ti 27 a liblibro ti Baro a Tulag ket nabukel iti nagbaetan ti A.D. 50 ken A.D. 100.

Ni mammadto Moises nirugianna ti umuna a lima a libro ti Biblia mabalin sakbay ti 1400 B.C. Ni apostol Juan insuratna ti maudi a libro ti Biblia, ti Apocalipsis idi A.D. 95. Idi 1,500 a tawen iti nagbaetan iti panagsurat iti umuna ken maudi a liblibro iti Biblia, 38 a napaltiingan a mannurat ti nagsurat. Dadduma kadakuada ket negosiante, dadduma pastor dagiti animal, dagiti mangngalap, dagiti soldado, dodoktor, mangaskasaba, ar-ari--dagiti tao iti amin a kita ti biag. Masansan nga agbiagda iti agsasabali a kultura ken pilosopia.

Ngem daytoy ti nakaskasdaaw amin: Idin dagiti 66 a liblibro iti Biblia iti 1,189 a kapitulo a nabukel iti 31,173 a bersikulo ket nairuarda, masarakantayo ti naan-anay a panagkaykaysa iti mensahe nga isaritada.

Kas pangarigan maysa a lalaki ti agkatok iti ridawyo, ken idin inawismo a sumrek, indissona ti sumagmamano a pedaso a marble iti datar ti salayo, indissona nga awanan iti sarita. Dagiti dadduma a bisita sinurotda nga agsasaruno inggana 40 a tattao ti nangidisso iti marble a pidaso iti dayta a lugar.

Idin ti maudi ket naawan, makitam nga addan sorpresa a ti napintas nga estatua ti agtaktaker iti sangoanam. Kalpasanna maadalmo nga adu dagiti "sculptors" ket saanda a nagkikita wenno agiinnammo, naggapuda manipud South America, China, Russia, Africa, ken dadduma a paset ti lubong. Ania ti maibagam? A Maysa ti nagplano iti estatua ket imbagam iti tunggal tao ti pudno a rukod iti natuding a pedaso ti marble.

Ti Biblia iti amin ket makisarsarita iti maymaysa a mensahe--kas iti naan-anay a marble nga estatua. Maysa a panunot ti nangplano iti amin, ti panunot ti Dios. Ti panagkaykaysa dagiti Sursurat mangipaay iti pammaneknek a numanpay dagiti tao isuratda dagiti kapanunotan, isuda ket pinaltiingan ti Dios.

4. MABALINMO A PAGTALKAN TI BIBLIA

(1) Ti pannakapreserba ti Biblia ket makaawis rikna. Amin dagiti immuna a manuskrito ti Biblia ket nakopia babaen iti ima--nabayag sakbay ti pannakaimprentada. Dagiti eskriba nangaramidda kadagiti orihinal a manuskrito ket inwarasda. Rinibribu a kopia iti dayta a manuskrito wenno bassit laeng kadagitoy ket adda pay laeng ita.

Ti manuskrito ti Hebreo iti Daan a Tulag idi 150 inggana 200 a tawen sakbay ni Cristo ket nasapulan idiay asideg ti Dead Sea idi 1947. Nakaskasdaaw a daytoy 2000 ti tawenna nga scrolls ket laonenna ti eksakto nga agpadpada a kinapudno bayat iti panangsaraktayo iti Daan a Testamento dagiti Biblia a naimprenta ita. Daytoy ket mannakabalin a pammaneknek no kasano a mapagpiaran ti Sao ti Dios.

Ti apostol umuna a nagsurat iti adu idiay Baro a Tulag kas sursurat nga impatulodda kadagiti Cristiano nga iglesia a naipatakder kalpasan ti pannakatay ken panagungar ni Cristo. Nasursurok ngem 4,500 a manuskrito iti amin wenno maysa a paset iti Baro a Testamento ket nakadisplay kadagiti dadakkel a museo ken dagiti libraria idiay Europa ken America. Dadduma kadagitoy ket ti petsada ket idi pay maikadua a siglo. Iti panagdilig dagitoy immuna a manuskrito iti Biblia ita, makitatayo ken mabasatayo a nalawag a ti Baro a Tulag ket nataginayon a saan a nabalbaliwan manipud pay iti immuna a pannakasuratda.

Itatta ti Biblia wenno paset iti dayta ket naisalin iti nasursurok 2,060 a lengguahe ken dialects. Daytoy ti numero uno a mailaklako a libro iti sangalubungan: nasursurok iti 150 million a Biblia ken paspaset ti Biblia iti mailaklako kada tawen.

(2) Ti historical a kinapudno ti Biblia ket makaay-ayo. Adu dagiti natakkuatan dagiti archaelogists ket nadrama a paneknekanda ti kinaagpayso ti Biblia. Dagiti estoriador ket nadiskobreda dagiti napitak a sursurat ken dadduma a monumento nga impalpalawag dagiti nagan, luglugar, ken paspasamak nga iti un-unana ket naam-ammo laeng manipud Biblia.

Kas pangarigan, iti Genesis 11:31, ni Abraham ken ti familiana `rimmuarda manipud Ur ti Chaldeo a napanda iti Canaan.' Gapu ta ti Biblia laeng ti agsasao maipapan iti Ur, dadduma nga eskolar ibagada nga awan ti ciudad a kasta ti naadda. Kalpasan a nasarakan dagiti archaeologists ti maysa a templo a torre idiay abagatan ti Iraq nga addaan iti sarming iti baba a nakaisuratan ti nagan nga Ur. Iti sumaruno naipakaammo ti Ur kas maam-ammo a naprogreso ken nangato a naipasdek a civilisasion. Ti pannakaammo dayta a ciudad ket nalipatanen, ti Biblia laeng ti nangpatinayon ti dayta a nagan--inggana ti pangkali nga aruaten dagiti archaeologist ket inkeddengda ti kinaaddana. Ket ti Ur ket maysa laeng dagiti adu nga ehemplo ti archaeologia a mangipudpudno ti kinaan-anay ti Biblia.

(3) Ti kinaan-anay a pannakasarak dagiti ibagbaga ti Biblia ipakpakitana a mabalintayo a pagtalkan ti Biblia. Dagiti Sursurat ket aglaon kadagiti adu a maam-ammo a mangipakpakaammo iti mapasamak iti masangoanan nga itattan ket matungtungpal a makitkitatayo. Masukimattayo dagitoy nakaay-ayo a padpadto iti sumaruno a likliksion.

5. KASANO A MAAWATAN TI BIBLIA

Bayat ti intayo panagsukimat ti Sao ti Dios, ikabil dagitoy a prinsipio iti panunot:
(1) Adalen ti Biblia nga addaan napasnek a naimpusoan a panagkararag. No sangoem dagiti sursurat a sipupuso ken sipapanunot babaen ti kararag, agbalin daytoy a personal a panagrelasion ken Jesus (Juan 16:13-14).

(2) Basaen ti Biblia iti inaldaw. Ti inaldaw a panagadal iti Biblia ket tulbek ti pannakabalin iti biagtayo, ti panagsarak iti panunot ti Dios (Roma 1:16).

(3) Bayat iti panagbasam, itulok a ti Biblia ti agsao. Agsaludsod: ania ti kayat nga ibaga ti nagsurat ti Biblia? Iti panangala no ania ti kayat a saoen ti teksto mabalintayo a mausar a nalalaing iti biagtayo ita.

(4) Adalem ti Biblia babaen iti subjeto. Idilig ti surat iti sabali a surat. Inusar ni Jesus daytoy a pamayan tapno paneknekanna nga Isu ti Mesias:

"Ket idinto a rinugianna manipud ken Moises ken dagiti isuamin a mammadto, impalawagna kadakuada dagiti amin a sursurat a mangsarita iti maipapan kenkuana."--Lucas 24:27.

Babaen iti panagtipon ti amin ti ibagbaga ti Biblia iti naibaga a subjeto makaalatayo iti balanse a panangkita wenno pannakatarus.

(5) Adalen ti Biblia tapno makaawat iti pannakabalin nga agbiag agpaay ken Cristo. Ti Sao ti Dios ket naipalawag iti Hebreo 4:12 kas natadem, dua ti tademna a buneng. Nalablabes ngem kadagiti sao a nakasurat, daytoy ket sibibiag nga armas iti im-imatayo tapno labanan ti pannakasulisog ti basol.

(6) Dinggem bayat nga agsasao ti Dios kenka babaen iti Saona. No ti maysa a tao ket kayatna a maammoan iti kinapudno ti Biblia, masapul a sipapasnek a surotenna no ania ti isursurona (Juan 7:17), saan a ti panpanunoten ti dadduma a tattao, wenno no ania ti isursuro dagiti dadduma nga iglesia.

6. TI BIBLIA MABALINNA A SUKATAN TI BIAGMO

"Ti pannakalukat dagiti saom mangted lawag; mangted iti pannakaawat kadagiti nakuneng."--Salmo 119:130.

Ti panagadal iti Biblia ket papigsaenna ti "pannakaawatmo," ipaayannaka iti pigsa tapno mapagballigiam dagiti makapadangran nga aramidmo, ken tulungannaka a mangsukog iti pisikal, mental, moral, ken espiritual.

Ti Biblia ket agsasao iti puso. Makipaspaset kadagiti kapadasan ti tao--pannakaiyanak, panagayat, panagasawa, panagbalin a nagannak, ken pannakatay. Ag-agasanna ti nauneg a sugat iti kababalin ti tao, basol ken ti ladingit a nagresulta manipud iti dayta.

Ti Sao ti Dios ket saan a libro ti maysa a rasa, maysa a tawen, maysa a nasion, wenno maysa a kultura. Nupay naisurat idiay Daya, daytoy ket makaar-arit pay kadagiti lallaki ken babbai idiay Laud. Ay-ayaten dagiti ubbing dagiti makaay-ayo nga es-estoriana. Dagiti banuarna makaay-ayo kadagiti agtutubo. Ti masakit, ti agladladingit, ken ti nataengan matakkuatanda ti liwliwa ken namnama agpaay iti nasaysayaat a biag.

Gapu ta ti Biblia ket agar-aramid iti Biblia, addaan daytoy iti dakkel a pannakabalin. Burakenna uray dagiti puso a natangken, palammuyutenna ken punnoennaida iti ayat. Nakitatayo ti Biblia a binaliwanna ti dati nadangkes ken adik a managsigarilio a nagbalin a nalaing a mangaskasaba. Nakitatayo ti Biblia a nangbalbaliw ti lastog ken managkusit a nagbalin a napudno ken nalinteg a manursuro. Ken nakitatayo iti Biblia naagawna ti tao manipud iti panagkettel iti bukod a biag ken inikkannaida iti namnama iti baro a panangrugi. Ti Biblia riingenna ti ayat kadagiti kabusor. Aramidenna dagiti nalastog a managpakumbaba ken dagiti naimot a managparabur. Ti Biblia papigsaennatayo manipud pannakakapuy, paragsakennatayo manipud kinaladingit, liwliwaennatayo ken panam-ayennatayo no marigrigatan. Ipakitana kadatayo no kasano ti agbiag a situtured ken kasano ti matay nga awanan buteng.

Ti libro ti Dios, ti Biblia, ket mabalinna a balbaliwan ti biagmo! Makitam a nalawlawag bayat iti kanayon a panagadal kadagiti liksion ti DISCOVER.

Apay a naisurat ti Biblia agpaay kadatayo? Insungbat ni Jesus:

"Ngem dagitoy addada a naisurat, tapno patienyo a ni Jesus isu ti Cristo, ti Anak ti Dios, ken tapno gapu iti pammatiyo maaddaankayo ti biag iti naganna."--Juan 20:31.

Ti kasayaatan a rason a masapul a maammoantayo dagiti Nasantoan a Sursurat ket gapu dagiti naan-anay a ladawanna a mangipakpakaammo kenni Jesu-Cristo ken patalgedennatayo iti biag nga agnanayon. Babaen iti panangkita ken Cristo iti amin iti Biblia, mabalbaliwantayo ken agbalintayo a kas Kenkuana. Isu nga apay a saan a rugian itan tapno biroken ti pannakabalin ti Sao ti Dios a mangaramid kenka kas kenni Jesus?